آیا تا به امروز تجربه‌ی بازدید از بازارهای سنتی فرش ایران را داشته‌اید؟
در معماری سنتی ایرانی، بازارها مرکز اولیه تشکیل شهرها و یکی از مهم‌ترین ساختمان‌های درون شهری هستند. بازارها در طول تاریخ همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین اماکن شهری و محل شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی بسیاری بوده‌اند. بازارهای اصفهان، کاشان، یزد، وکیل شیراز، گنجعلی‌خان کرمان و قیصریه لار از مشهورترین بازارهای سنتی ایران هستند که سالانه میزبان مسافران و مشتریان زیادی از سراسر جهان هستند. اما از میان این همه بازار سنتی ایرانی، بازار بزرگ تبریز مورد توجه این قسمت از مجله‌ی فرش بوم قرار گرفته است. با ما همراه باشید تا ضمن آشنایی با این بازار بزرگ، سفری مجازی به راسته‌‌ی فرش فروشان آن داشته باشیم.
بازارهای سنتی ایران
همان‌طور که گفته شد، بازارهای سنتی ایران نقطه‌ی اصلی شهرهای قدیمی بوده‌اند که معمولا در کنار میدان اصلی و بزرگ شهر ساخته می‌شدند؛ همانند بازار سنتی اصفهان که در کنار یکی از بزرگترین میدان‌های دنیا، نقش جهان بنا شده است. به صورت سنتی بازارهای ایرانی در بخش‌های مختلف: راسته، تیمچه، سرا، دالان و گذر طراحی شده که هرکدام کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارد. قسمت‌های مختلف تشکیل دهنده بازار سنتی می‌تواند به صورت سرپوشیده و یا سرباز متناسب با موقعیت جغرافیایی آن منطقه طراحی بشود.
بزرگترین بازار سرپوشیده جهان
شهر زیبای تبریز و بازار سنتی آن از مهم‌ترین مراکز تولید، فروش و صادرات فرش دستباف ایرانی بشمار می‌آید. ساخت بازار بزرگ تبریز با 8000 حجره مختلف در یک زمان مشخص نبوده و در دوره‌های مختلف تاریخی توسط بانیان و استادکاران مختلفی ساخته شده است. به دلیل قرار گرفتن بازار تبریز در مسیر جاده ابریشم یکی از کانون‌های مهم بازرگانی کشور به شمار می‌رفته و چندین برابر بازار تهران رونق داشته است. بیش از ده سفرنامه نویس مختلف نظیر ابن بطوطه از این بازار دیدن کرده و در وصف زیبایی و رونق آن در آثار خود نوشته‌اند.
بیشتر بازارهای سنتی ایرانی دارای نقشه‌ای خطی بوده و به صورت یک خط مستقیم طراحی شده‌اند؛ درحالی که بازار تبریز به صورت شطرنجی و در هر چهار جهت گسترده شده است. به دلیل وسعت زیاد این بازار از مسیرهای مختلفی می‌توان به آن رسید اما بخش وسیعی از آن در قسمت جنوبی میدان چایی تبریز واقع شده است.
علاوه بر حجره‌های مشاغل مختلف، این بازار دارای تعدادی کاروانسرا، مسجد، مدرسه، گرمابه، یخچال و زورخانه نیز می‌باشد. بازار بزرگ تبریز با مساحت یک کیلومتر مربع در سال 1389 به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا ثبت آثار میراث جهانی یونسکو شد.
پیش‌تر در مقاله‌ی ایران سرزمین فرش‌های زیبا از مجله‌ی فرش بوم تبریز را به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز تولید فرش‌های دستباف نفیس ایرانی معرفی کردیم. بدیهی است که بازار بزرگ این شهر شاهد حجره‌هایی مملو از فرش‌هایی نفیس با طرح و رنگ‌های زیبا و یکتا باشد. قسمت‌های متعددی از جمله تیمچه‌ها و سراهای مختلف در بازار بزرگ تبریز تنها به خرید و فروش فرش‌های دستباف تبریزی اختصاص یافته است. در این قسمت از مجله‌ی فرش بوم با همراه باشد تا گشت و گذاری در میان بازارهای فرش دستباف تبریز داشته باشیم.
جهت خرید فرش دستباف تبریز از نمایشگاه آنلاین فرش بوم اینجا کلیک کنید
تیمچه مظفریه
تیمچه مظفری همان مروارید درون صدف بازار بزرگ تبریز است که کمتر کسی هنگام بازدید از این بازار سنتی تماشای آن را از دست می‌دهد. در زیر سقف گنبدی شکل این تیمچه، تخته فرش‌های نفیس و ارزشمندی روی هم چیده شده که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. از دوره مظفرالدین شاه قاجار تا به امروز این تیمچه شاهد بیشترین تجارت فرش دستباف در خود بوده است. یکی از جذابیت‌های تیمچه مظفریه وجود دو چایخانه در دو سوی درهای ورودی و خروجی آن است. قطعا نوشیدن یک چای گرم با منظره‌ای از زیباترین فرش‌های دستباف ایران لذت دیگری دارد.
تیمچه میرزا شفیع
میرزا شفیع نام مجموعه‌ای از یک تیمچه، سرا و دالان در قسمت شمالی بازار بزرگ تبریز است که به خرید و فروش فرش‌های دستباف اختصاص یافته است. این تیمچه محل عرضه فرش‌های روستایی بافت است. خوی، هریس، قراجه، اَهر، آذرشهر و… از جمله مناطق قالی بافی روستای در استان آذبایجان شرقی است که محصولات آن در این تیمچه به فروش می‌رسد.
تیمچه ملک
وسعت بازار و موفقیت قالیبافان و تاجران تبریزی در عرصه‌ی بافت فرش این هنر سنتی و اصیل باعث شده که علاوه بر تیمچه‌های مشهوری که در بالا به معرفی آن پرداختیم، تیمچه‌های دیگری را نیز به فروش این دستبافته‌ی ایرانی اختصاص دهند. تیمچه ملک یکی از آن‌ها است. این تیمچه با گنبد و معماری منحصربه فرد خود در قسمت جنوبی سرای میرزا جلیل بازار بزرگ تبریز قرار گرفته و روزانه شاهد خرید و فروش طرح‌های با اصالت منطقه نظیر فرش‌های دستباف طرح ماهی، لچک و انواع طرح روستایی بافت است. در انتهای این تیمچه شاهد سرای جدید سه طبقه‌ای به نام جعفریه خواهید بود. این سرا در محل قدیم حمام خان ساخته شده که امروزه محلی برای نمایش فرش‌های تاجران تبریزی است.
سرای میرزا جلیل
وجود ایوان‌های چوبی سرتاسری زیبا این سرا را به یکی از جاذبه‌های گردشگری بازار تبریز تبدیل کرده و بسیاری از گردشگران از آن بازدید می‌کنند. یکی از تفاوت‌های سرای میرزا جلیل با دیگر تیمچه‌های نام برده این است که در این مکان می‌توانید سایر دستبافت‌های سنتی ایران همانند گلیم و جاجیم را نیز بیابید؛ اما آنچه این تیمچه را خاص می‌کند وجود وَرنی‌های منطقه اَرسباران است. وَرنی یا سوماک نوعی گلیم بدون پرز یک رو است که با طرح‌های ذهنی توسط دختران عشایر آذری بافته می‌شود. امروزه وَرنی‌های ابریشمی منطقه‌ی اَرسباران دارای مهر اصالت سازمان یونسکو می‌باشند.
تاجران فرش تیمچه‌های تبریز
بازار فرش تبریز از گذشته‌های دور محل پرورش تاجران فرش بزرگی در ایران بوده است. تاجران نامداری چون حاج صمد قره قالیچی، حاج یوسف قالیچی، حاج میرزاجعفر استانبولچی، ایپکچی، آواکیان، حاج رضا شهلا و… در دوره قاجار از نخستین تاجران بزرگ صادرت فرش ایرانی بودند که از طریق شهر استانبول فرش‌های دستباف را به اروپا صادر می‌کردند.
سخن آخر
بازار ایرانی از گذشته‌های دور چنان نام آور بوده که تمام جهانگردانی که به این سرزمین سفر می‌کردند از آن نوشته‌اند؛ چه نیکو خواهد بود که از این پس ما نیز به عنوان یک فرد ایرانی در سفرهای خود از بازارهای سنتی و تاریخی کشورمان بازدید کرده و با تاریخ و معماری آن‌ها آشنا شویم. اما اگر زمان سفر به بازارهای مختلف شهرهای دور و نزدیک ایران را ندارید، سایت فرش بوم، حجره‌های مختلف ایران را گرد هم آورده تا به راحتی از محصولات متنوع و باکیفیت آن‌ها بازدید و با آسودگی خرید مطمعنی را انجام دهید.
جهت خرید فرش دستباف تبریز از نمایشگاه آنلاین فرش بوم اینجا کلیک کنید
