یلدا و فرش دستباف، دو میراث گرانبهای کهن ایرانی هستند که از روزگاران دور و گذشتن از حوادث بسیار، همچنان در میان ایرانیان جایگاه خود را حفظ کردهاند. یکی در قالب میراث ملموس و دیگری میراثی ناملموس. آنچه یک صنایع دستی و یک مراسم را به یکدیگر مرتبط میکند، فرهنگ، باور آئینهای مردم و هنرمندان یک سرزمین است. قالیبافان ایرانی که خود یلدا را جشن میگرفتند، آنچه از این شب در ذهن خود میدانستند را به زیبایی بر روی نقش فرش خود گره زدند، از طرفی مردم هنردوست ایران، در یکی از مهمترین شبهای سال، سفره خود را بر روی مهمترین و ارزشمندترین هنر ملی سرزمینشان، یعنی قالی ایرانی پهن میکردند. سنتی که هنوز ادامه دارد و با گذشت زمان، نه تنها از یاد نرفته بلکه با خلاقیت و ایدههای نسل جدید ترکیب شده و شکلی نوین به خود گرفته است. حال که ایرانیان همچنان سفره یلدای خود را بر روی فرش دستباف ایرانی پهن کرده یا برای تزئین از آن بهره میبرند، این قسمت از مجله فرش بوم را به راهنمایی برای انتخاب یک فرش مناسب شب یلدا اختصاص دادهایم؛ پس تا انتهای این مقاله متفاوت و جالب با ما همراه باشید.
|
جهت خرید فرش دستباف قرمز یا لاکی رنگ اینجا کلیک نمایید
|
فرش دستباف مناسب شب یلدا
هرچند تمام قالیهای ایرانی به دلیل نقش و نگارهای زیبایشان مناسب پهن شدن در جشن و پایکوبی شبی همچون یلدا هستند، اما بعضی مناسبتراند!. در این قسمت تیم فرشبوم پیشنهادات خود را برای انتخاب فرشی با نقش و رنگ متناسب با این مراسم به شما ارایه میکند.
انتخاب فرش براساس رنگ: همانطور که احتمالا میدانید، یلدا جشنی به یادگار مانده از آیین مهر یا میترائیسم ایران باستان است. رنگ سرخ در این آیین نمادی برای میترا، زندگی و زایش خورشید است؛ به همین دلیل، در شب یلدا که مصادف با بلندترین شب سال و سپس زایش خورشید و طولانی شدن روزها است، ایرانیان از رنگ سرخ استفاده میکنند. انتخاب فرش دستباف لاکی، یکی از بهترین گزینههایی است که میتواند در شب یلدا استفاده کرد. خوشبختانه به دلیل یک تمایل دیرینه، استفاده از رنگ لاکی در حافظه تاریخی ایرانیان ثبت شده و ما در بازار فرش دستباف ایرانی، تنوع بینظیری از قالی لاکی داریم.
استفاده از رنگهای مکمل: در علم هنر و رنگشناسی، همواره استفاده از رنگهای مکمل برای خلق یک اثر یا تزئین و دکوراسیون توصیه میشود. بنابراین در اینجا رنگ سبز و تنالیتههای آن به عنوان مکمل رنگ قرمز میتواند گزینه مناسبی برای شب یلدا باشد. هرچند فرش دستباف سبز کمتر پیدا میشود، اما شما میتوانید در سایت فرشبوم، مرجع انتخاب و بازار خرید فرش دستباف، انواع قالی ایرانی با زمینه سبز و یا گبههای سبز رنگ را پیدا کرده و به صورت آنلاین سفارش دهید. رنگ خنثی سفید نیز میتواند در کنار رنگ سبز گزینه مناسبی برای شب یلدا باشد.
انتخاب فرش براساس طرح: از آنجایی که انار نماد و میوه اصلی سفره شب یلدا است، پس اگر فرش با این نقش بیابیم، طبیعتا بهترین انتخاب برای شب یلدا خواهد شد!. جالب است بدانید، از آنجایی که میوه انار از هزاران سال پیش در فرهنگ و باور ایرانیان اهمیت فراوانی داشته و نشانی از روزی برکت است، در هنر قالیبافی نیز جایگاه ویژهای دارد. طراحان فرش و قالیبافان روستایی و حتی عشایری که سادهترین گبهها را میبافتند، از طرح انار در نقشه فرش خود استفاده میکردند. در ادامه معروفترین فرشهای ایرانی با نقوش مرتبط با یلدا به شما معرفی میشوند.
طرح انارستان: این طرح یکی از قدیمیترین نقشههای فرش ایرانی است که در گروه نقشههای درختی یا نقشههای باغ ایرانی قرار میگیرد. بافت این نقشه از دوران صفوی رواج گستردهای یافت و کارگاههای قالیبافی اصفهان، کاشان و یزد جزو نخستین شهرهایی بودند که این طرح را میبافتند. در این طرح معمولا درخت اناری در مرکز قرار گرفته و شاخ و برگهای درخت با تعداد زیادی از میوههای انار به صورت باز یا بسته، زمینه فرش را پر میکنند. سبز، کرم، قرمز اناری و لاکی رایجترین رنگهای مورد استفاده در رنگرزی پشم و ابریشم اینگونه فرشها هستند.
پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با سایر نقوش فرش دستباف درختی خواندن مقالهی: بررسی نقش درختی در فرشهای دستباف ایران از دست ندهید.
طرح سرو و انار: در دوره صفوی و سپس قاجار، هنرمندان قالیباف ایرانی با خلاقیت خود و استفاده از دو طرح نمادین و مهم در فرهنگ ایرانی، سرو و انار فرشی بافتند که امروزه آن را با طرح سرو و انار میشناسیم. قدمت این طرح حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ سال تخمین زده شده است. کارگاههای قالیبافی شهرهای یزد و اردکان از جمله مکانهایی هستند که این طرح فرش را میبافند، شاید وجود باغهای انار فراوان و سرو ابرکوه، بیارتباط با این میل نباشد. اصفهان، عشایر فارس و کاشان نیز دیگر شهرهایی هستند که بافت این نقشه در آنها رایج است. معمولا طراحان قالی از دیگر عناصری همچون نقوش پرندگان، گلهای شاه عباسی و نقوش ختایی و اسلیمی در طراحی نقشه این فرش استفاده میکنند. گاهی اوقات طرح سرو و انار به صورت نقشه چهارباغ نیز بافته میشود. در این طرح فرش به قابهای (باغچهها) کوچکی تقسیم شده و در هر کدام درخت و میوههای مجزایی طراحی میشوند. در فرهنگ ایرانی درخت مقدس سرو نمادی از جاودانگی و میوه انار نشان از باروری و روزی است.
گبه دستباف، نماد شب یلدا
حال که از فرش دستبافت ایرانی گفتیم بهتر است از گبه دستباف نیز بگوییم!. روستاییان و عشایر شاید بیش از افراد دیگر یلدا را ارج میدهند. چراکه یلدا نوید بخش پایان شبهای تاریک و زایش خورشید است. از فردای یلدا روزها کم کم بلندتر شده و به فصل بهار نزدیک میشویم و خوب میدانیم که نور،گرما و بهار تا چه اندازه میتواند در کار و زندگی عشایر تاثیرگزار باشد. از همین روی، گبههای سنتی که سادهترین دستبافته ذهنی عشایر ایرانی هستند، پر است از نمادهایی همچون خورشید، انار و هر آنچه یادآور و نوید بخش رویش دوباره هستند؛ از همین نظر گبهها میتوانند گزینه بسیار مناسبی برای تزئینهای یلدایی یا استفاده در این مراسم باشند.
سخن پایانی
حال خوب میدانیم که یلدا و فرش، هر دو با صدها سال پیشنیه و داستان، نمایندگان بخش بزرگی از فرهنگ کهن ایرانی هستند. پس چه نیکو است که هنگام جشن، هر دو را در کنار یکدیگر داشته باشیم. امسال سفره یلدای خود را بر روی فرش دستباف لاکی ایرانی پهن کرده و بر نشاط و گرمای جشن خود بیافزایید.
نوشته: مریم مصطفوی
