تاریخچه
اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه قالی بافی در استان فارس بیاندازیم ناخودآگاه توجهمان به سابقه تاریخی بافت فرش دستباف در شیراز، خصوصا فرشهای دستباف عشایری که خاص این خطه از کشور عزیزمان است، جلب میشود. آری درست است حوالی دوران اشکانیان و سلوکیان بوده است که بافت قالیچههای عشایری و گبههای شیراز انجام میشده است. جالب است بدانید که بافت این قالیهای اصیل عشایری برگرفته از خلاقیت و طراوشات ذهنی مردمان عشایر است که نقشها و طرحها و رنگهای ساده و نامظم آنها امروزه بعد از سالها بافندگی مورد توجه هنردوستان چه در داخل ایران و چه در خارج ایران قرار گرفته است؛ به طوری که سالانه بخش قابل توجهی از این گبهها و قالیهای عشایری به کشورهای مختلف اروپایی صادر میشوند و حتی در موزههای سراسر جهان نیز نقش و طرح و رنگ این قالیها به شکل چشم گیری خودنمایی میکنند و چشم هر بینندهای را به خود خیره مینماید.
انواع طرح
اغلب عشایری که در اطراف استان فارس زندگی میکنند به خلق طرحها و نقشهای فرشهای شیراز میپردازند و برای بافت این قالیهای اصیل از طرحها و نقشهای گوناگونی که اکثرا ذهنی هستند استفاده میکنند. از جمله این طرحها می توان طرح افشار، قشقایی، خمسه، لوری و آباده را نام برد که در این قسمت از مجله فرش بوم به معرفی و توضیح آنها خواهیم پرداخت.
نوع گرههای فرشهای شیراز به جز فرشهای قشقایی و آباده که بسیار ظریف بافته میشوند، اغلب آن چنان ریز نیستند. اگر در فرشی طرح بلبل را آن هم به صورت زاویهای مشاهده کردید بدانید آن فرش، فرش شیراز است. جالب است بدانید استفاده از نقش پرندگان در قالیهای شیراز نشان دهنده نیک بختی و قناعت است.
فرش آباده
نقش و نگارههای فرش آباده الهام گرفته از طبیعت آن منطقه و غالبا طرح گل و گلدان است. وقتی به فرش آباده نگاه میکنیم رنگهای قرمز و قهوهای و کمی آبی در شش ضلعی وسط و نقش حیوانات خصوصا پرندگان و گاهی گیاهان در چهار گوشه این قالی، توجه ما را به خود جلب میکند. وقتی به این موارد جذابیت، دوام و طول عمر بالا را نیز اضافه کنیم تازه میفهمیم علت شهرت و محبوبت این قالی از کجا آب میخورد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید این فرش زیبا اینجا کلیک نمایید
فرش قشقایی
عشایر قشقایی مردمان هنرمند و سخت کوشی هستند که دو بار در سال کوچ میکنند. مناطق کوچ آنها در زمستان، مراتع خلیج فارس و در تابستان، کوههای زاگرس میباشد. طرحها و نقشها در قالیها و گلیمهای بافته شده توسط عشایر قشقایی برگرفته از ذهن این مردمان هنرمند و همچنین طبیعتی است که با زندگی آنها عجین شده است. اگر بخواهیم درمورد طرحهای غالب فرشهای قشقایی صحبت کنیم باید بگوییم که اغلب یک مدالیون در وسط فرش قشقایی قرار میگیرد که این طرح در گوشههای فرش نیز دیده میشود.
در فرشهای قشقایی از عناصر مختلفی استفاده میشود. از طرحهای گلها، درختان، پرندگان و حیوانات گرفته تا الگوهایی از ستونهای تخت جمشید.
دار قالی برای بافت قالیهای قشقایی به صورت افقی است زیرا در شرایط عشایری و کوچ نشینی استفاده از دارهای رایج که به صورت عمودی هستند، ممکن نیست. اینکه میگوییم دار قالی به صورت افقی است یعنی بافنده در زمان قالیبافی، روی دار قالی و همان محلی که بافته است مینشیند. فرش قشقایی به نامهای مختلفی در دنیا شناخته میشود از جمله گاسگای، گشقایی و قشقایی.
در بافت گلیمهای قشقایی عموما از پنبه به عنوان تار استفاده میشود و رنگ پشم به کار رفته در آنها توسط دخترکان خوش ذوقی انتخاب میشود که سعی دارند از روی دست مادران خود نقشهایی که در اطراف خود و در دل طبیعت میبینند را با کمی چاشنی خلاقیت، بر دل تار و پود فرشها گره بزنند.
برای خرید این گبه زیبا اینجا کلیک کنید
گبه
به جرات میتوان گفت گبه و خصوصا گبه قشقاییهای شیراز از معروفترین و پرطرفدارترین فرشهای دستباف ایران به شمار میرود. گبه به نسبت سایر قالیهای قشقایی بافت کمی درشتتر دارد که موجب شده نسبت به آنها کمی خشنتر باشد. طرح و نقشهای آن ذهنی است و در بافت آن از پشمهایی استفاده میشود که با دست ریسیده شده و این پشمها با رنگهای طبیعی رنگ آمیزی میشوند. طرحها و نقشهای گرافیکی در زمینههایی ساده باعث شده استفاده از این فرش برای دکوراسیون مدرن مورد استقبال قرار گیرد. شهرت و آوازه گبههای قشقایی که در بین عشایر جنوب شیراز بافته میشوند به قدری بلند است که کشورهایی مثل هند و چین سعی در کپی برداری از این فرش اصیل نمودند. اما آنچه گبههای چینی و هندی را با گبه ایرانی متمایز میکند، مرغوبیت پشم مورد استفاده است. کیفیت بالای پشم باعث دوام بالای گبههای شیراز میشود.
فرش باصری
شهرت عمده قالیهای باصری به علت رنگ خاصی است که در بافت فرشهای خود به کار میبرند و آن رنگ نارنجی است. در واقع علت نامگذاری این فرش به نام باصری این است که توسط یکی از قبایل شیرازی به نام باصری بافته میشود. دار قالی در فرشهای باصری نیز به صورت افقی است. در بافت این قالیها از گرههای فارسی و البته از پشم مرغوب استفاده میشود.
رنگبندی در فرش شیراز
اگر فلسفه پشت رنگها در فرشهای شیراز را بدانید دیگر ساده از کنار آن عبور نخواهید کرد؛ چراکه در فرش شیراز هر رنگ نشان دهنده حس و حالی در بافنده است. رنگهای زرد و قرمز و البته نقشهای گل و گیاهان در فرشهایی دیده میشوند که بافنده یا بافندههای آنها شادتر و سرزندهتر بودهاند و این در حالی است که رنگهای تیره و اشکال خشک هندسی را در قالیهایی میبینید که بافندههای آنها از غم و اندوهی رنج میبردند. البته این موضوع به هیچ وجه قطعی نیست و بارها موارد متناقض با این گفته نیز دیده شده است.
تعداد رنگهای به کار رفته در فرشهای شیراز از گذشته تا کنون بیشتر شده است زیرا در گذشته نهایت از چهار رنگ در بافت فرشهای قشقایی شیراز استفاده میشد و امروزه تعداد این رنگها به چهارده رنگ رسیده است.
رنگ اصلی به کار رفته در قالیهای شیراز قرمز گلی است که از آن به خصوص برای رنگ لچک وترنج استفاده میشود و البته از رنگهای سفید و آبی فیروزهای نیز اغلب برای متن فرشهای شیراز استفاده میشود.
برای خرید این هفت چارک دستبافت شیراز شیر لاکی اینجا کلیک نمایید
یک نمونه خاص از قالیهای شیراز فرشی است که عروس آن را با خود به خانه بخت میبرد که البته کار دست هنرمند خودش است. جالب است که از دیدن نقش این قالی میتوان به حس درونی عروس تا حد زیادی پی برد زیرا که اگر نو عروس از ازدواج خود خوشحال باشد و به مرد خود افتخار کند در نقش فرش، شیری قوی و زیبا با دمی که به سمت بالا است میبینیم و اگر عروس از داماد خوشش نیاید دم شیر را رو به پایین نقش میزند.
برای بازدید از نمونه های فرش دستباف شیراز لطفا اینجا کلیک کنید.