آشنایی با طرح و رنگ فرش کلاردشت
بافت، حرکت تارها و پودها و دسته نخ‌هایی است که هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند ولی ناگاه با چند حرکت درهم تنیده می‌شوند و یکپارچه باهم و هماهنگ با یکدیگر نقشی را پدید می‌آورند. صنایع‌دستی کلاردشت، مانند هر نوع فعالیت دیگری که گروه‌های مختلف بشری انجام می‌دهند، ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد که به راحتی قابل تمایز از محصولات مشابه تولید شده به دست دیگران است. صنایع‌دستی آنان فقط انواع بافته را شامل نمی‌شوند اما دست‌بافی، نوع غالب هنرهای منطقه است که تقریباً اغلب زنان و دختران با آن آشنایی دارند، گرچه ممکن است مردان نیز تا حدودی به آن بپردازند. لازم است به این نکته اشاره کنیم که کلاردشت، از معدود مناطق استان مازندران است که به بافت فرش مشغولند و این هنر همچنان در آنجا پابرجا است؛ چرا که با رونق کشاورزی در مازندران، اغلب ساکنین این منطقه دیگر فرصتی برای پرداختن به مشاغل دیگر همچون فرش‌بافی را ندارند. در این مقاله قصد داریم به معرفی نقش و رنگ منحصربه‌فرد فرش‌های کلاردشت بپردازیم.
نقوش ذهنی‌باف فرش کلاردشت
نقش‌هایی که برای تزئین و آرایش فرش‌های دستباف کلاردشت مورد استفاده قرار می‌گیرد کاملاً ذهنی است و در هیچ موردی بافندگان کلاردشتی از نقشه استفاده نمی‌کنند. مگر آن که قصد تولید محصولی شبیه فرآورده یکدیگر را داشته باشند، یا سفارشی از مشتری دریافت کرده باشند که مستلزم اجرای طرح و نقش خاصی باشد. نقوش در بافته‌های این دیار مثل آن است که نقش‌ها به یاری هندسه دانی ماهر ترسیم و سپس در اختیار بافنده‌ی محلی قرار گرفته است. نقوشی که کوچک‌ترین عدولی از قواعد هندسی نکرده است. انگار آن‌ها به مهارت و آگاهی از علم هندسه در نقش اندازی استفاده کرده‌اند. در میان این نقوش نقطه‌ها برای خود جایی خاص دارند. و زوایا دقیقاً مشخص شده‌اند. مثلثی را که قاعده‌ی آن بر ضلع کوچک مستطیل تکیه داده است نماد سرو قرار داده و لوزی‌ها به هم پیوسته و طوق بندی به وجود آورده‌اند. گاه چنین خطوطی حتی در نقاط ریز که لازم به نظر نمی‌رسد، چنان دقیق بافته می‌شوند که از بهترین انواع نقش به حساب می‌آیند.
الهام از طبیعت، منشأ نقوش فرش کلاردشت
نقوش به کار گرفته شده در فرش‌های زیبای کلاردشت در بسیاری از موارد صرفاً بر جهان‌بینی و طبیعت شناسی و باورها و اعتقادات مردم این دیار استوار است. و همین نقوش گاهی، موجب تمایز فرهنگی و ایجاد تخصص در مقایسه با مناطق مشابه گردیده است. گاهی تک نقشی در زمینه و متن یا حاشیه مشاهده می‌شود و زمانی تنوع نقوش چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. هرچند بافندگان این نقوش را به شیوه‌ی سنتی و روایتی و سینه به سینه آموخته‌اند و از باب ممارست و تکرار بی‌آنکه از ظرایف علم ریاضی و ریزه کاری‌های هندسی آگاهی داشته باشند، نقش‌ها را متقارن و متعادل نموده‌اند.
در بیشتر اوقات در فرش‌های روستایی، تعداد زیادی نگاره برحسب سنت یا به سلیقه و خواست بافنده در سراسر زمینه جای داده می‌شود. نکته قابل توجه این است که بیشتر فرش‌های روستایی و عشایری ایران، برخلاف فرش‌های شهری بدون استفاده از نقشه ترسیم شده روی کاغذ شطرنجی بافته می‌شود. همچون قالی کلاردشت که مملو از نقوش رنگارنگ است.
|
خرید فرش دستباف از بزرگترین بازار فرش دستباف
|
انواع نقوش در فرش کلاردشت
با دقت در نقوش فرش کلاردشت می‌توان مشاهده کرد که تک نگاره‌ها و یا قسمت مهمی از حاشیه فرش با خطوط منحنی بافته می‌شود. گرچه این خطوط منحنی نسبت به شکستگی خطوط طرح‌ها بسیار کمتر به چشم می‌خورد. برای بررسی نقوش احتیاج به قاعده و دسته‌بندی خاصی هست. شاید بتوان نقوش فرش کلاردشت را در چهار دسته زیر طبقه‌بندی کرد:
1- نقوش هندسی: شامل نقوشی همچون سیدی، مثلث، ستاره، پیل مل، ول زلفک، حاشیه کله قندی و غیره.
2- نقوش حیوانی: شامل حیواناتی همچون گوزن، بز، طاووس، گنجشک، دم روباه و ورگ چنگ (جای پای گرگ).
3- نقوش گیاهی: شامل نقوشی همچون درخت زندگی، گل‌هایی همچون گل هشت‌پر، گل چهار پر، گل شاه‌عباسی و گل چهارواز
4- نقوش ابزاری: شامل نقوشی برگرفته از ابزارهای دم‌دستی اهالی همچون ترازو، قندان، قیچی، سماور، شانه و غیره.
فضاهای هندسی، مکانی برای خلق نقوش طبیعت‌گرا
در نقوش فرش کلاردشت گاهی نقش‌اندازی به همین سادگی است که مرکز دایره‌ای را در محل تلاقی خطوط ضربدری به دست می‌آورند، دایره‌ای را ترسیم و نقوش هندسی یا گیاهی یا حیوانات نیز به صورت تزئینی در داخل دایره قرار می‌دهند. در بعضی از نقوش، قرینه‌سازی کاملاً به چشم می‌خورد. در بعضی موارد بخش مرکزی و اصلی به چند لوزی تقسیم می‌شود که داخل لوزی نیز نقوشی هندسی متفاوت به وجود می‌آید. حیوانی در این قسمت‌بندی‌ها با اشکال هندسی نشان داده می‌شوند. به‌طور کلی درون تقسیم‌بندی‌های هندسی، نقوش با چنان استادی از اشکال جانوران و گیاهان و درختان به هم تابیده پر می‌شود که تماشاگر در تعجب می‌ماند که چشم از کدام نقش بردارد؛ به خصوص اگر تماشاگر از اصول هندسه آگاهی داشته باشد و بداند که این هنرمندان محلی، حتی الفبای هندسه رسمی را هم نمی‌دانستند. نقش‌های درون اشکال هندسی گوناگون بوده و این طرح‌های محصور شده در لوزی و مربع و چندضلعی بیشتر از درختان، بوته‌ها، شاخه‌های پر از گل، گل‌های چند قلو و حیوانات گوناگون هستند.
رنگ در فرش کلاردشت
بافندگان هنرمند کلاردشتی، در فرش‌های خود رنگ‌ها را غالباً به صورت متضاد و ویژه به کار می‌برند. هر رنگ در فرش کلاردشت معنا و مفهومی خاص دارد که همچون نقوش این فرش‌ها، از دل طبیعت و باورهای مردم این منطقه نشأت گرفته است. در فرش‌های دستباف کلاردشت، رنگ سرخ به نشانه سعادت و خوشبختی است و اهالی کلاردشت عقیده دارند که رنگ سرخ حنا بر روی پیشانی، نشان از بخت و اقبال خوب دارد. همچنین در کلاردشت، رنگ سبز را نیز همچون رنگ سرخ، رنگ شانس و طالع به می‌دانند. در فرش‌های این منطقه از رنگ مشکی نیز در مجاورت با سایر رنگ‌ها، استفاده‌های گوناگونی می‌شود. اهالی کلاردشت رنگ مشکی را در فرش‌های دستباف خود به کار می‌برند، در پوشش و لباس خود از این رنگ استفاده می‌کنند و آن را رنگی باصلابت و شخصیت‌دار می‌دانند. دیگر رنگ‌هایی که در فرش کلاردشت مشاهده می‌شوند می‌توان به سفید، کرم، سرمه‌ای، بژ و غیره اشاره کرد؛ اما به طور کلی در فرش‌های زیبای این منطقه، رنگ سرخ و مشکی رنگ غالب است که در هماهنگی با نقوش هندسی، ظاهری بسیار جذاب و گیرا دارد.
سخن پایانی
فرش کلاردشت یکی از انواع فرش‌های اصیل ایرانی، همراه با نقوش هندسی و ذهنی باف و رنگ‌بندی متنوع و هماهنگ است. اگر قصد خرید فرشی را دارید که دارای طرح و نقش خلوت و رنگ‌بندی پخته و متوازن است، قطعاً فرش کلاردشت یکی از بهترین انتخاب‌ها است. همچنین «فرش بوم» مرجع انتخاب و بازار خرید فرش دستباف است که مجموعه متنوعی از فرش‌های اصیل و زیبای ایرانی را دارا است و شما می‌توانید با کمک مشاوران آنلاین «فرش بوم» بهترین خرید را تجربه کنید.
