فارغ از تمام هیاهوی زندگی شهرنشینی در پایتخت، در میان باغی با درختان سبز و کهنسال به نماد پردیس‌های ایرانی، گنجینه‌ای ارزشمند به نام موزه فرش ایران قرار گرفته است.
موزه‌های هر کشور مکانی ارزشمند به شمار می‌آیند؛ چراکه محلی برای به نمایش گذاشتن ارزشمندترین میراث مردمان آن سرزمین است و چه چیزی ارزشمندتر فرش‌های دست بافت برای ایران و ایرانیان؟
فرش دستباف ایرانی، این دست بافت گرانبها در هر تار و پود اش تکه‌ای از تاریخ و فرهنگ و هویت ایرانیان گره خورده است؛ به همین دلیل حفظ و حراست از این هنر و آثار برجای مانده از آن همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.
در سال 1356 دفتر طراحی و معماری عبدالعزیز فرمانفرمائیان متشکل از بهترین کارشناسان و معماران ایرانی مسئول طراحی مکانی مناسب برای نگهداری و نمایش فرش‌های اصیل ایرانی شد. پس از اتمام کار در 22 بهمن سال 1356 برای نخستین بار اولین موزه فرش ایران افتتاح شد. استاد کامران دیبا یکی دیگر از طراحان مجموعه موزه فرش ایران است که در محوطه سبز اطراف ساختمان اصلی موزه مسجدی را طراحی کرده که در نوع خود منحصربفرد و جزو شاخص‌ترین نمونه‌های طراحی مینیمالیسم مسجد در ایران است.
ساختمان موزه فرش:
ساختمان موزه فرش ایران جزو معدود ساختمان‌های موزه در ایران است که به صورت تخصصی توسط کارشناسان و طراحان وقت به منظور ایجاد موزه فرش طراحی شده است. همین امر برتری ویژه‌ای را برای این موزه نسبت به سایر موزه‌های ایران ایجاد کرده است.
ساختمان شبیه به سیاه چادر‌های عشایر طراحی شده که رکن اساسی در بافت فرش‌های ایران دارند؛ همچنین ستون‌هایی که دور تا دور بنا تکرار شده‌اند نمادی از تار و پود فرش و به شکل دار قالی می‌باشند. این ساختمان در دو طبقه طراحی شده است که طبقه همکف محل دائمی نمایش فرش‌ها و نیم طبقه دوم به عنوان محل برگزاری نمایشگاه‌های موقت درنظر گرفته شده است.
مساحت کلی بنا 18000 متر مربع است که 8000 متر مربع آن را ساختمان موزه تشکیل می‌دهد که 3400 متر از آن به سالن‌های نمایش فرش اختصاص داده شده است. در ورودی سالن‌های نمایش فرش حوض و فواره سنگی زیبایی به عنوان یکی از المان‌های معماری ایرانی قرار دارد. پیچیدن صدای آب در سالن نمایش لذت بازدید از شاهکارهای هنری را برای بیننده دوچندان می‌کند.
آثار موزه:
موزه فرش ایران دارای مجموعه‌ای نفیس از فرش‌های دستباف سده دهم هجری قمری تا دوره معاصر است. این فرش‌ها از مهم‌ترین مراکز قالی بافی در ایران همانند تبریز، کاشان، اصفهان، کرمان، خراسان، کردستان و مناطق عشایری جمع‌آوری شده است. امروزه موزه فرش تهران به لحاظ تنوع فرش‌ها در طرح و نقش یکی از بهترین و تخصصی‌ترین موزه‌های جهان به شمار می‌آید.
در حال حاضر حدود 110 تخته فرش دستباف ارزشمند دور تا دور سالن‌های اصلی به نمایش گذاشته شده است که در ادامه به معرفی تعدادی از شاخص‌ترین آثار می‌پردازیم.
1. قالی عمو اغلی
در ابتدای ورود به سالن موزه یکی از ارزشمندترین قالی‌های این مجموعه چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. ویژگی منحصربفرد این فرش رج شمار بسیار بالای آن می‌باشد. این شاهکار که نشان از صبر و هنر بافنده ایرانی دارد در 105 رج بافته شده و ریزبافت‌ترین فرش موزه است.
قدمت: 100 سال محل بافت: مشهد جنس: نخ و کرک نقش: لچک ترنج
2. قالی شاهنامه
شاهنامه اثر ارزشمند فردوسی حکیم شاعر بی بدیل پارسی، بدون شک یکی از تاثیرگزارترین آثار ادبی در فرهنگ و هنر مردم سرزمین ایران است. این قالی تصویری که به سفارش زواران کهنمویی بافته شده است نشان از نقش بسزای شاهنامه در هنر فرش بافی ایرانی دارد. تعداد 25 قاب با طرح‌‌هایی متفاوت و اشعاری بافته شده در اطراف آن همانند صفحه‌ای از کتاب، داستان‌های شاهنامه را بازگو می‌کند. این داستان‌ها مختلف با ماجرای اهلی شدن رخش، اسب رستم در پایین‌ترین قاب آغاز و در بالاترین قاب به پایان می‌رسد.
قدمت: 1220 هجری قمری محل بافت: احتمالا خراسان نقش: قالی تصویری آراسته به طرح‌های ختایی و اسلیمی
3. قالی سنگشکو
سنگشکو نام شاهزاده‌ای لهستانی است که در زمان گذشته تعداد زیادی از این نوع فرش را خریداری کرده بود. به همین دلیل این طرح فرش به نام سنگشکو شهرت یافت. نمونه‌ی موجود از قالی سنگشکو در موزه ایران قدیمی‌ترین اثر مجموعه به حساب می‌آید که با شکوه خاص خود بر روی مخمل صورمه‌ای رنگ موزه پهن شده است. ظرافت و تنوع طرح در نقشه‌ی این فرش سبب شده بسیاری از کارشناسان طراحی آن را به مینیاتورکارهای ایرانی منسوب کنند. در این فرش زیبا تصاویر انسان‌ها با لباس‌‌های دوره صفوی درحال نگهداری از درختان، عنصر مقدس در فرهنگی ایرانی بسیار جالب توجه است.
قدمت: 500 سال (اوایل دوره صفوی) محل بافت: کرمان جنس: پشم و نخ
4. قالی منطقه البروج (اسطرلاب)
قالی 55 رج منطقه البروج با طرحی نادر و متفاوت معروف به اسطرلاب بیش از 100 سال پیش در کارخانه قالی بافی محمد تقی بانکی بافته شده است. این قالی زیبا دارای اشکالی نماد‌ین همراه با نوشته‌هایی به سه زبان فارسی، ترکی و عربی است که به سنبل‌های ماه‌های سال اشاره دارد. در چهار گوشه‌ی این قالی لچک‌هایی وجود دارد که در آن‌ها نام چهار سیاره مریخ، زهره، مشتری و عطارد بافته شده است.
قدمت: اواخر قجار محل بافت: اصفهان
دیگر بخش‌های موزه:
زیرزمین موزه: این محل که به عنوان مخزن موزه نیز شناخته می‌شود شامل مجموعه‌ای از محفظه‌های استوانه‌ای از جنس فولاد است که برای نگهداری فرش‌هایی موزه استفاده می‌شود. تمامی این محفظه‌های فولادی ضد حریق بوده و آثار را از رطوبت و آفات حفاظت می‌کند.
در قسمت دیگری از زیرزمین مجموعه‌ای از 227 قطعه طرح و نقشه‌ی فرش‌های ایرانی در محفظه‌های مخصوص نگهداری می‌شوند. تمامی ای آثار متعلق به طراحان بنام ایرانی است که از سال 1310 تا به امروز جمع آوری شده‌اند.
کتابخانه: گنجینه‌ای شامل 7000 جلد کتاب به زبان‌های مختلف فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی و… که در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه فرهنگ و هنر تاریخ قرار دارد.
کارگاه مرمت: محلی برای حضور و فعالیات متخصصان مرمت فرش به منظور نگهداری از آثار ارزشمند موجود در موزه.
فضای آموزشی: محل برگزاری مهارت‌های قالی بافی برای علاقه‌مندان به این هنر اصیل.
اطلاعات گردشگری موزه:
خوشبختانه در موزه فرش تهران راهنمایان و کارشناسان فرش مستقر بوده و بازدید کنندگان گرامی می‌توانند از اطلاعات این افراد بهره ببرند. قطعا توضیحات راهنمایان تخصصی مجموعه لذت بازدید شما را دوچندان خواهد کرد.
نشانی 1 : خیابان کارگر شمالی، تقاطع خیابان دکتر فاطمی، روبروی فروشگاه سپه
نشانی2 : ضلع شمالی پارک لاله تهران
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: ایستگاه انقلاب
تلفن تماس: 88962703-021
هزینه ورودی: 5000 تومان
