در کنار دهها روش گوناگون برای حفظ هنر و فرهنگ کهن یک جامعه که ریشه در تمدن مردماش در آن جغرافیای مشخص دارد، یکی از این روشها شاید شما را متعجب کند. شناخت!. روشی ساده اما بسیار تاثیرگزار. همان روشی که فرش بوم، مرجع انتخاب و بازار خرید فرش دستباف سالها است به منظور افزایش آگاهی و شناخت مشتریان عزیز خود از مهمترین صنایع دستی ایران یعنی فرش دستباف، در پیش گرفته است. تیم فرش بوم با ساخت یک مجله اینترنتی و انتشار مقالات مختلف با موضوع قالی ایرانی، علاوه بر راهنمایی یک خرید آگاهانه، تلاش کرده اطلاعات مردم را در مورد انواع دستبافهای ایرانی افزایش دهد. همین موضوع در سال 1385 توسط مرکز ملی فرش ایران پیگیری شد که نتیجه آن ساخت یک مستند 15 قسمتی با موضوع فرش بود که تا آن زمان در نوع خود بیهمتا محسوب میشد. تا انتهای این قسمت با ما همراه باشید تا بیشتر با این مستند جالب آشنا شوید. احتمالا قرار است شما نیز یکی از علاقهمندان به تماشای این مستندها باشید.
تاریخچه مستند فرش ایرانی
در سال 1385 مرکز ملی فرش ایران با توجه به نیازی که برای شناخت و احیای دوباره اهمیت و ارزش فرش ایرانی در داخل و خارج از کشور احساس میکرد، تصمیم به تولید یک مستند با موضوع فرش دستباف ایران گرفت. همانطور که اشاره شد هدف از این کار، آشتی و آشنایی دوباره مردم یک سرزمین با مهمترین هنر ملی خود بود. پس میبایست نتیجه کار تاثیرگزار و متفاوت از هر آنچه تا به آن روز ساخته شده بود، میشد. در نهایت این پروژه با تهیه کنندگی آقای رضا میرکریمی با یک روش خلاقانه و متفاوت شروع به ساخت شد.
برای ساخت این مستند از 15 کارگردان بنام و مشهور ایرانی دعوت شد تا هر کدام طبق سبک هنری و رویکردشان به موضوع فرش و هنر، فیلمی کوتاه تهیه کنند. کارگردانهایی که تا آن روز بهترین فیلمهای سینمای ایران را ساخته و مردم را شیفته توانایی و آثارشان کرده بودند، این بار قرار بود برای فرش فیلم بسازند. همین موضوع توجه بسیاری از مخاطبان را به خود جلب و همه را برای تماشای این مستند متفاوت کنجکاو کرد.
آشنایی با کارگردانهای مستند
اگر به پوستر مستند فرش ایرانی توجه کنید، بدون اغراق نام 15 کارگردان برتر کشور را خواهید دید که همگی با یک هدف و برای شناساندن ارزش و اهمیت هنر والای قالیبافی ایران، در یک کار گروهی با یکدیگر همکاری کردهاند. 1. بهرام بیضایی، 2. کمال تبریزی، 3. بهروز افخمی، 4.جعفر پناهی، 5. رخشان بنی اعتماد، 6. مجید مجیدی، 7. داریوش مهرجویی، 8. عباس کیارستمی 9. خسرو سینایی، 10. سیفالله داد، 11. مجتبی راعی، 12. بهمن فرمان آرا، 13. رضا میرکریمی، 14. محمدرضا هنرمند و 15. نورالدین زرین کلک، نامهای این هنرمندان سرشناس هستند.
معرفی محتوای فیلمهای کوتاه مستند
این مستند از مجموع 15 فیلم کوتاه و مستقل با روایتهای متفاوتی از فرش دستبافت به وجود آمده است. هرچند موضوع فیلمها با یکدیگر متفاوت است اما زمانی که در کنار یکدیگر قرار میگیرند تبدیل به یک مجموعه کامل میشود که تمامی ابعاد هنر فرشبافی از جمله تاریخچه، سیر تکامل، مواد اولیه و رنگرزی، طراحی و بافت، مشکلات بافندگی، بازار فروش و… را در بر میگیرد. با تماشای هر قسمت بیننده اطلاعات جالبی را هنر قالیبافی دریافت میکند که از نظر کارگردان آن بخش اهمیت داشته است. همین موضوع این مستند را جذابتر نیز میکند چراکه شما میتوانید 15 نگاه متفاوت را به یک موضوع مشخص با استفاده از سبکهای هنری متنوع تماشا کرده و با یکدیگر مقایسه کنید. همین تنوع و گستردگی موضوع نشان از پیچیدگی و جغرافیای وسیع این هنر در سرزمینمان دارد. بیان این نکته خالی از لطف نیست که بگوییم این فیلمها تنها به معرفی یا آموزش فرش و قالیبافی نمیپردازد بلکه در هر قسمت نگاهی عمیق به مسائل فرهنگی و ارزشهای اجتماعی داشته که در سرزمین ما ریشه دارد.
فرش ایرانی در جشنوارههای فیلمسازی
طبیعتا چنین شاهکار خلاقانه هنری مسیر آسانی برای ورود به جشنوارههای مختلف داخلی و خارجی دارد. این مستند موفق به حضور در بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی فجر در ایران شد. این حضور موفقیتهای ویژهای نیز در پی داشت. برای اولین بار در این جشنواره، سیمرغ طلایی بهترین کارگردانی گروهی با وزن 550 گرم طلا به این مستند اعطا شد. در همین جشنواره این مستند برنده جایزه ویژه نگاه ملی نیز شد.
همچنین این مستند موفق به شرکت در جشنوارههای خارجی از جمله: سی و یکمین جشنواره بین المللی فیلم مونترال، جشنواره فیلم ونیز، جشنواره فیلم کن و جشنواره فیلم سمبراندو در آمریکای جنوبی شد.
بازتاب شناخت صنایع دستی در زندگی مردم
شناساندن یک هنر به مردم جامعه و سپس مردم سایر کشورها باعث میشود که در گام نخست آن هنر فراموش نشود. چراکه با گسترش زندگی شهرنشینی و مدرنیته حاصل از آن، این روزها کمتر کسی به دنبال یادگیری هنرهای صنایع دستی است و یا برای بافت فرش اتاق خود حاضر است چند سال صبر کند؛ بنابراین بسیار مهم است که از طریق تماشای چنین مستندهایی مردم با هنر اصیل نیاکان خود آشنا شده و آن را برای انتقال به نسلهای بعدی حفظ کنند.
همچنین با شناخت ارزشهای یک هنر ملی علاوه بر احیا شدن آن فرهنگ میان نسلهای جدید، میتوان از فرصتهای جدید استفاده کرد و با استفاده از ابزارهایی که امروزه در دسترس است این هنر را به مردم سایر کشورهای جهان معرفی و بر ارزش آن تاکید کرد. این مسئله میتواند باعث بوجود آمدن فرصتهای جدید برای افزایش صادرات فرش ایرانی شود که در پی آن رونق اقتصادی را برای جامعه هنرمند در پی خواهد داشت.
افزایش آگاهی و شناخت فرش با سایر روشها
تهیه مستند یا نوشتن مقالات مختلف تنها دو روش از میان راهکارهای مختلفی است که میتوان از آن بهره جست. برگزاری نمایشگاهها داخلی و بینالمللی
برگزاری مسابقات تولید یا طراحی صنایع دستی مختلف
اجرای کارگاههای آموزشی یک روزه در مدارس، ادارات و یا امکان تفریحی
اجرای تورهای آموزشی و سفر به روستاها به منظور آشنایی با محیط کارگاههای قالیبافی
و در نهایت تبلیغ و معرفی در شبکههای اجتماعی فضای مجازی، میتواند از دیگر روشهای کارآمد در این زمینه باشد.
سخن پایانی
این مستند همانند یک سند تصویری از میراث مشترک ایرانیان، هنر قالیبافی است که تا سالها کمک به شناخت و ترویج این هنر در مجامع علمی، دانشگاهی و… میکند. همانطور که در بخش نخست این نوشتار اشاره شد، همواره یکی از رسالتهای بازار آنلاین فرش بوم به عنوان یکی از مراجع معتبر عرضه انواع فرشهای دستبافت ایرانی نیز تلاش بر حفظ و افزایش اطلاعات جامعه در مورد این هنر بینظیر است. به همین منظور تا به امروز مقالات بسیاری در مجله فرش بوم منتشر کردهایم که پیشنهاد میکنیم آنها را مطالعه کنید.
نوشته: مریم مصطفوی
