در دنیای رنگارنگ نقشههای فرش دستباف ایرانی، هزاران طرح وجود دارند که ما تنها زیبایی آنها را به چشم میبینیم؛ اما بافت هر کدام از این طرحها، داستانها و حتی علتی دارند که بیشتر مردم بسیاری از آنها را نمیدانند. در این قسمت از مجله فرش بوم یکی از معروفترین طرحهای نمادین فرش ایرانی به نام سرو و انار را برای شما معرفی خواهیم کرد. فرشی که بافت آن به سالها پیش باز میگردد اما همچنان نزد مردم محبوب بوده و انتخابی عالی برای شب یلدا، سفرههای آیینی و دکورهای ایرانی است. تا انتهای این مقاله از مجله فرش بوم با ما همراه باشید.
نقش سرو و انار در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ ما ایرانیان، درختان تنها یک گیاه ساده نیستند. در معماری و باغ سازی ایرانی از درختان تنها برای ایجاد سایه یا ثمر میوههایشان استفاده نمیکردند!. حتی میوهها نیز در فرهنگ ایران داستان خود را دارند!. در تمدن ایران، این که در هر باغی چه درختی کاشته میشد یا در هر مجلسی چه میوهای خورده میشد، در پس آن فکر و باورهای عمیقی پنهان شده است. درخت در افسانههای ایرانی همواره نشان از زندگی و استقامت داشته است؛ به ویژه درختی همچون سرو که در برابر باد خم میشود اما نمیشکند و در هر فصلی سبز میماند. یا میوه زندگی انار که در فرهنگ ما نشان از برکت، سلامتی و حتی خوشبختی بوده است. چه سرو و چه انار، نقش هر دو را میتوان در کاخهای هخامنشی پرسپولیس پیدا کرد. جایگاه درخت سرو و میوه انار انقدر بالا بوده که در حافظه تاریخی ایرانیان و هنرمندان، ماندگار شده و به مرور این احترام و تقدس وارد آثار هنری مختلف شده است.
قالیبافان ایرانی از جمله هنرمندانی هستند که باورها و فرهنگ سرزمینشان را به خوبی به تصویر کشیده و باعث حفظ آن میشدند. فرش سرو و انار ایرانی، یکی از بهترین مصداقهای این سخن است. فرشی که هر دو عنصر فرهنگی و مقدس ایرانی را که پیشتر به آن اشاره کردیم را به زیبایی در کنار یکدیگر قرار داده و باعث خلق یک طرح زیبا و با اصالت شده که با گذشت صدها سال از زمان پیدایش آن، همچنان مورد استقبال مردم است. فرش باشکوه و با اصالت سرو و انار، به دلیل نقش و مفهومی که در پس آن نقش نهفته، در بسیاری از مراسمها و جشنهای ایرانی همچون شب یلدا یا شب چله استفاده میشود. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
سرو و انار فرش اصیل از دامان طبیعت
از دوره صفویه، با اوج گرفتن هنر فرشبافی ایران و فراهم شدن زمینه برای خلاقیت هنرمندان، کمکم ترکیب سرو و انار نیز در نقوش قالیها دیده شد. بسیاری از فرشهای کاشان، اصفهان و کرمان در این دوره، از این نقش استفاده کردهاند. اما پیش از این رد و پای این طرح در بافتههای عشایری پیدا شده بود. قالیهای عشایری همانند یک بوم نقاشی برای به تصویر کشیده شدن زندگی واقعی و باورهای مردم عادی جامعه هستند. در این فرشها فرای هر مصلحت یا طراحی خاصی، به صورت مستقیم آنچه در قلب و ذهن انسانهای یک منطقه است بر روی فرش میآید؛ به همین دلیل زودتر از کارگاههای قالیبافی شهرهای بزرگ، نقش درخت سرو و میوه انار که همواره برای مردم ما مهم بود، توسط عشایر بافته شد. امروزه نیز علاوه بر مناطق شهری، همچنان این طرح قالی از جمله دست بافتههای مهم عشایری به شمار میآید.
ارتباط شب یلدا با فرش سرو و انار
ترکیب سرو و انار در نقشه فرش دستبافت، هم جنبه زیباییشناسی دارد و هم بار معنایی اسطوره و فرهنگ ایرانی. در گرههای این فرش، درخت سرو لابهلای میوههای انار بافته شده، میوههایی که نشان از زایش و زندگی دارد. همان مفاهیمی که باعث شده انار به میوه اصلی سفره شب یلدا تبدیل شود. در باور ایرانیان شب چله، شب تولد میترا، پیامبر آئین میترایسیم و شب زایش خورشید است. بنابراین هر فرش قرمز ایرانی یا همین نقش سرو و انار معروف میتواند بهترین انتخاب برای شب یلدا باشد.
|
جهت بازدید از بازارچه تخصصی فرش دستباف قرمز اینجا کلیک نمایید
|
انواع فرش سرو انار
فرشهای سرو انار، همانند بسیاری دیگر از طرح و نقشههای قالی ایرانی، میتوان از نظر ویژگیهای ساختاری به چند مدل تقسیم کرد. برای مثال، یک فرش سرو انار میتواند به انواع زیر تقسیم شود:
سرو انار چله ابریشم، سرو و انارگل ابریشم یا تمام ابریشم. این موارد به معنای مقدار ابریشمی است که در کنار پشم در بافت فرش مورد استفاده قرار گرفته. همچنین این طرح قابلیت بافته شدن در ابعاد مختلف از قالیچههای کوچک گرفته تا فرشهای بزرگپارچه را داراست.
ویژگیهای ظاهری طرح سرو و انار: درخت سرو معمولاً به شکل کشیده و ایستاده در مرکز و متن اصلی فرش بافته شده و میوههای انار که میتوانند به 2 صورت باز یا بسته باشند، در اطراف درخت قرار میگیرند. این نمونه، متداولترین حالت است اما در هنر طراحی نقشه فرش، نمونههای دیگر نیز وجود دارد. برای مثال در برخی از مواقع نقشه سروانار حالت افشان داشته و نه یک درهت بلکه تعداد زیادی از درختان سرو در کنار میوه انار در کل زمینه بافته میشوند. شکل ظاهری درختان سرو و میوه انار در فرشهای مناطق مختلف با یکدیگر تفاوت دارند. بافت این دو نقش در فرش تبریز منظم و هندسیتر، در فرش کرمان، سروها کشیدهتر و انارها درشتتر و در اصفهان ریزبافتترین نسخه این طراح را میتوان دید.
برای آشنایی بیشتر با سایر فرشهای درختی مقاله زیر را از مجله آنلاین فرش بوم بخوانید.
لینک به مقاله: بررسی نقش درختی در فرشهای دستباف ایران
سخن پایانی
پس از خواندن این مقاله متوجه شدیم، ایرانیان همواره انسانهایی خوش ذوقی بودهاند که برای هر جشن و مراسم خود، آداب و رسومی خاص و متمایز از دیگری داشتهاند که با ذوق بسیار، آنها را اجرا میکردند. گاهی بعضی از این جشنها، سفره مخصوص خود را داشته که درون آن با المانهای فرهنگی و حتی رنگ مخصوص خود تزئین میکردند. به مناسبت شب یلدا، بسیاری از ایرانیان سفره خود را بر روی فرش دستباف لاکی یا قالی معروف این مقاله یعنی فرش دستباف سرو و انار پهن میکنند؛ چراکه یکی رنگاش نماد شب چله است و دیگری نقش آن. اگر شما نیز از جمله افراد خوش ذوق ایرانی هستید و یا حتی ممکن است برای این مناسبت، مسئول طراحی، تزئین و چیدمان سفره یلدا باشید، استفاده از قالی لاکی و قالی سروانار را فراموش نکنید!. برای خرید این فرشها همین الان سری به حجرههای فرش بوم، مرجع انتخاب و خرید آنلاین فرش دستباف بزنید. با فرش بوم بدون نیاز به گشتن در بازارهای شلوغ، از خانه به صورت آنلاین به بهترین حجرههای فرش فروشی ایران دسترسی خواهید داشت و پس از خرید، فرش خود را درب منزل تحویل خواهید گرفت. یلدا را با فرش قرمز ایرانی جشن بگیرید.
