آیا تا به حال اصطلاح بید زدن به گوشتان رسیده است؟ آیا روشهای جلوگیری از آن را میدانید؟ آیا بید برای انسان خطر دارد؟ این قسمت از مجله فرش بوم به این سوالها و هرآنچه باید از بید بدانید خواهد پرداخت. بیدها سالها است موجب خسارت و لطمه زدن به کالاهای ارزشمندی همچون فرشهای دستباف میشوند؛ اما خوشبختانه اگر آنها را بشناسید و از روشهای مقابلهای کارآمد آگاه باشید، میتوانید به راحتی از یک آسیب جدی جلوگیری کنید، پس تا انتهای یکی دیگر از مقالههای مجلهی فرش بوم، بزرگترین مرجع آنلاین خرید فرش دستباف با ما همراه باشید.
بید، دشمن پنهان فرشها
با شروع تابستان 1404 و آغاز فصل گرما، احتمال پیدا شدن بید بیش از هر زمان دیگری خواهد بود. بیدها در تاریکی، بیصدا و پنهانی کار خود را جلو میبرند. از آنجاییکه این حشرات موجوداتی بسیار مرموز هستند و باید آنها را به خوبی شناخت. سوختگی، پارگی و یا لکه شدن تنها آسیبهای احتمالی فرش نیستند! بیدها میتوانند چندین برابر بیشتر از این موارد به فرش شما صدمهای غیر قابل جبران بزنند.
|
جهت مشاهده بازارفرشهای دست دوم و پاخورده بی عیب و نقص، اینجا کلیک کنید
|
بید چیست؟
بیدها نوعی حشره کوچک بالدار از خانواده پروانهها هستند که از آنها نه برای زیبایی و همنشینی با گلها، بلکه برای ضرر و زیان به یکی از گرانبهاترین کالاهای خانه یعنی فرش ایرانی یاد میشود. این حشرات دارای یک چرخه زندگی 4 مرحلهای هستند که شامل موارد زیر است:
1 تخمریزی
2 لارو
3 شفیرگی
4 حشره بالغ
تغذیه این موجودات که در مرحله لارو انجام میشود از پروتئین و کراتین موجود در انواع الیافهای طبیعی همانند پشم و ابریشم است. لاروها با جویدن این مواد باعث از بین رفتن ساختار فیزیکی الیاف طبیعی شده که پارگی و پوسیدگی فرش را در پی دارد.
هرچند قسمت اصلی تخریب در مرحله لارو پدید میآید اما به صورت کلی هرکدام از این چهار مرحله میتواند برای فرشهای دستبافت و سایر منسوجات خطرناک باشند چراکه حشره بالغ توانایی تخمریزی داشته و تخم بیشتر به معنای ادامه پیدا کردن روند تخریب است. بیدها علاقهمند به زندگی در محیطهای تاریک و مرطوب بوده و پس از بلوغ عمری به طول 20 تا 30 روز خواهند داشت.
ویژگیهای ظاهری بید
در طبیعت پیرامون ما صدها گونهی مختلف از بیدها وجود دارند که هر کدام شکل مخصوص خود را دارند؛ اما تنها چند نمونه از آنها به فرش و پارچه آسیب وارد میکنند که به بیدهای خانگی معروف هستند. در این قسمت شما با ظاهر بیدها فرش با نام علمی Trichophaga tapetzella آشنا میشوید.
ظاهر: این موجود ظاهری به شکل کرم داشته و پس از بلوغ بالهایی بر روی بدن پرزدار آن ظاهر میشود.
رنگ: بیدهای نابالغ دارای بدنی سفید با سر قهوهای هستند اما هنگامی که تبدیل به حشره میشوند، رنگ آنها به کرمی و در قسمتهای سر و بال به قهوهای تغییر پیدا میکند.
ابعاد: بیدها موجودات بسیار کوچکی هستند که ابعاد آنها از 10 میلیمتر فراتر نمیرود. همین موضوع باعث میشود که کمتر متوجه حضور آن بر روی فرش یا پارچه بشویم.
تخم بید: واقعیت این است دیدن تخمهای بید، بدون ذره بین کاری غیر ممکن است!. اما اگر دانههایی 5/0 میلیمتری که عموما سفید رنگ و شفاف هستند را پشت قالی و قالیچه دستباف خود مشاهده کردید، احتمالا شاهد تخمریزی بیدها هستید.
نشانههای بید زدگی فرش دستبافت
متاسفانه نشانههای واضح از بید زدگی بر روی فرشها خصوصا فرش های دستباف دست دوم و پاخورده بسیار دیر ظاهر میشوند؛ به همین دلیل باید برای جلوگیری از این اتفاق باید بسیار دقت کنید. نخستین نشانهها وجود مواد پودر مانند زیر فرش است که نشان از فضله بید دارد. برای اطمینان بیشتر بهتر است فرش را وارونه کرده و از قسمت پشت به خوبی فرش را بررسی کنید. احتمال بیدزدگی در قسمتهای گوشه و کنارهای قالی بیشتر است. از دیگه نشانههای اولیه وجود پرزهایی تیره رنگ در همین نواحی است.
اگر متوجه این موضوع نشدید در مرحله بعدی با پیشرفت بید زدگی ممکن است شاهد کمرنگ شدن برخی از نقوش روی فرش خود شوید. این قسمتها به مرور دچار پوسیدگی و سپس در آخرین مرحله پاره میشوند. متاسفانه سوراخ شدن فرش آخرین نشانه است که نیازمند اقدام سریع و جدی است.
علت بید زدگی
مهمترین علت بید زدگی قالیچه دستباف، فرش و حتی تابلو فرش دستباف عدم استفاده و نگهداری نادرست از آنها است. قرار دادن دستبافتههای سنتی در محیطهای گرم، مرطوب و تاریک بدون پوشش مناسب یا استفاده از مواد ضد بید میتواند بسیار خطرناک باشد. علاوه بر این عدم رعایت نظافت و آلودگی نیز میتواند شرایط حضور بید را فراهم کند.
روشهای پیشگیری از بید زدگی
1 بررسی دورهای فرشهای دستباف
2 پهن کردن فرش زیر نور آفتاب یک تا دو بار در سال
3 جارو کردن پشت فرش
4 رعایت نظافت فرش و جلوگیری از مرطوب شدن آن
5 استفاده از برخی گیاهان موثر همچون اسطوخودوس
آیا بید برای انسان خطرناک است؟
متاسفانه باید بگوییم بیدها به دلیل پرزهای ریز و فضولاتشون بر روی فرش میتوانند برای انسان حساسیت و بیماری ایجاد کنند. اصلیترین مشکل حساسیتهای پوستی همچون کهیر و خارش بوده که به دلیل تماس پوست با سطح فرش بید زده میباشد.
با فرش بید زده چه کنیم؟
نخستین کار جداسازی فرش بیدزده از کنار دیگر فرشهای منزل است تا از انتشار آلودگی جلوگیری شود. اگر بیدزدگی در مراحل اولیه باشد، جارو کشیدن فرش و قرار دادن آن در معرض نور مستقیم خورشید میتواند کمک کننده باشد؛ اما اگر مشکل جدیتر باشد بهتر است از یک قالیشویی کمک گرفته یا روشهای درمان شیمیایی را شروع کنید. در این روش بایستی از سمهای مختلف شیمیایی مخصوص بید طبق برنامهای مشخص و تکرار شونده تا زمان نابودی کامل تمام بیدها استفاده کنید. فقط باید توجه داشت که هنگام استفاده از این سمها بهتر است در محیط باز قرار گرفته و از ماسک استفاده کنید، چراکه اینگونه مواد شیمیایی میتواند سلامت شما را به خطر بیاندازند. اگر فرش شما دچار پارگی شده باشد، نا امید نشوید! با کمک یک استاد رفوگر میتوانید دوباره ظاهری خوب به قالی خود ببخشید. پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با هنر رفوگری این مقاله از مجله فرش بوم را از دست ندهید.
لینک به مقاله: رفوگری فرش، هنر فراموش شده ایران
سخن پایانی
در این قسمت از مجله فرش بوم تلاش شد تا با بیانی علمی ابتدا بید، این حشره پر دردسر را معرفی کرده و با ارائه راهکارهای آسان اما مفید از به وجود آمدن آنها بر روی فرش نفیس ایرانی شما جلوگیری کنیم. امید داریم که با رعایت این نکات همواره سلامت قالی، تابلو فرش، گبه و یا هر دستبافتهای دیگر در منزلتان تضمین بشود.
نوشته: مریم مصطفوی
