درباره فرش دستباف کرمانشاهی

فرش‌‌های هر منطقه‌‌ای در ایران با توجه به فرهنگ، اقلیم و رسم و رسوم‌‌هاییش دارای ویژگی‌‌های خاصی است. به طوری که اگر با این ویژگی‌‌ها آشنا باشید، می‌‌توانید این فرش‌‌ها را به‌‌راحتی از یکدیگر تشخیص دهید. استان کرمانشاه نیز یکی از مهم‌‌ترین شهرهای ایران در زمینه بافت فرش‌‌های دستباف به شمار می‌‌آید. در گذشته، بافندگی فرش یکی از شغل‌‌های اصلی مردم کرمانشاه، به خصوص زنان و دختران این منطقه بوده‌‌است. هم‌‌اکنون نیز در بسیاری از شهرستان‌‌های این استان، بافت فرش دستباف کرمانشاهی که به نام قالی کردی شهرت دارد، رایج است. ما در این مقاله، تلاش کرده‌‌ایم همه چیز را درباره فرش دستباف کرمانشاهی مورد بررسی قرار دهیم. پس لطفاً تا انتهای مقاله با ما همراه باشید!

شهرستان‌‌های فعال در بافت فرش دستباف کرمانشاهی

بافت قالی‌‌های دستباف کرمانشاهی بیشتر در شهرستان‌‌های سنقر و کلیایی، صحنه، کنگاور، دینور و بیستون از توابع استان کرمانشاه رایج است. در میان عشایر نیز، منطقه غربی کرمانشاه به‌‌خصوص شهرستان ثلاث باباجانی در حوزه بافت فرش دستباف فعال است.

نقشه‌‌های اصلی قالی دستبافت کرمانشاهی

در فرهنگ اصطلاحات کرمانشاه، واژه «گل» به معنای نقش قالی است. نقشه‌‌های محلی شناخته‌‌شده‌‌ای در کرمانشاه وجود دارند که عبارت‌‌اند از:
• نقشه‌‌ کیونانی
• نقشه‌‌ حسین آباد
• نقشه‌‌ اکبر آباد
که نام خود را از روستاهای کیونان، حسین آباد و اکبر آباد گرفته‌‌اند. در ادامه، این نقشه‌‌ها را به طور مختصر معرفی می‌‌کنیم:
نقشه کیونانی
در نقشه کیونانی، در مرکز و چهار گوشه قالی کرمانشاهی، یقدان‌‌ها قرار می‌‌گیرند و خرده نقش‌‌هایی مانند آفتابه، چراغ و وزنه نیز در زمینه فرش وجود دارد.
نقشه حسین آباد
زمینه قالی دستباف کرمانشاهی با نقشه حسین آباد، معمولاً طرح ماهی درهم یا هراتی است که از قالی‌‌های دیگر درشت‌‌تر است. حاشیه مخصوص این نقشه، حاشیه کشتی، شانه و چشم گاو است و به عنوان یکی از حاشیه‌‌های قالی‌‌های کردی شناخته می‌‌شود. ترنج نقشه حسین آباد، هندسی بوده و به ترنج ساعتی معروف است. ویژگی خاص این ترنج این است که سر ترنج هندسی به شکل برگ یا درخت طراحی شده‌‌است. لچک نقشه حسین آباد، به صورت پله‌‌ای و چند قسمتی است که فرم‌‌های خاص و ریزنقش‌‌هایی مثل نقش حیوانات در آن قرار دارد.
نقشه اکبر آباد
در نقشه اکبر آباد، لچک فرش دستبافت دارای فرمی به‌‌شکل شتر نشسته است و ترنج آن، مربع شکل بوده و سر ترنج بزرگ پیوسته‌‌ای دارد که تداعی کننده فرم سینی هستند.

در بافت فرش دستباف کرمانشاهی، به غیر از نقشه‌‌هایی که تنها به استان کرمانشاه اختصاص دارند، نقوش غیر بومی که به مناطق دیگری تعلق دارند نیز در این استان پذیرفته شده‌‌اند و به کار می‌‌روند که عبارت‌‌اند از:
• نقشه اُشبن که متعلق به یکی از روستاهای شهر نهاوند است
• نقشه جوزان که به شهرستان ملایر تعلق دارد
• نقشه برچلو که متعلق به شهر اراک است.

خرده‌‌ نقش‌‌ها در فرش دستباف کرمانشاهی

در فرش‌‌های کرمانشاهی، خرده‌‌ نقش‌‌های فراوانی به صورت پراکنده در نقشه فرش جای گرفته‌‌اند که در فرهنگ کردی به آن‌‌ها ریزه گل گفته می‌‌شود. در گذشته، بیشتر مردمان استان کرمانشاه به شغل عشایری مشغول بوده‌‌اند، به همین دلیل، در فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی، خرده نقش‌‌های زیر به چشم می‌‌خورند:
• ماه
• کوهستان
• حیوانات صحرایی مانند خرس، لاک پشت و خرگوش
• گنجشک (ملوچک)
• ماهی (ماسی)
• ابزارآلات عشایر مانند: تیر و کمان، شمشیر، نیزه، قلاب، یقدان (صندوقچه و یخدان)، سماور، سینی
• نان
• نقش بازوبندی

طرح بازوبندی در فرش دستباف کرمانشاهی

نقش بازوبندی که در بعضی از روستاهای شهرستان سنقر به آن شیرین شکر هم گفته می‌‌شود، یکی از نقش‌‌های بومی این منطقه است که طرفداران خاص خود را دارد. این نقش از شکل بازوبند یا کمربندهایی که در گذشته به پهلوانان ایرانی هدیه می‌‌شد، گرفته شده‌‌است و نمادی از اشیای حفاظت‌‌کننده انسان در برابر نیروهای خیر و شر است. نقش بازوبندی از اشکال هندسی مستطیل شکل که در کنار هم ردیف شده‌‌اند و اشکال مربعی با خطوط مرزی کنگره‌‌دارتشکیل شده‌‌اند. شاخه‌‌های دندانه‌‌دار نیز معمولاً در حاشیه‌‌ فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی به صورت یک‌‌ در میان بافته شده و در متن تکرار می‌‌شود.

اندازه فرش کرمانشاهی

فرش دستباف کرمانشاهی، جزء فرش‌‌های سبک وزن به‌‌شمار می‌‌آید و حمل آن راحت است. از طرفی، برای صرفه‌‌جویی در مواد اولیه، معمولاً این فرش در اندازه‌‌های کوچک بافته می‌‌شود. قطع‌‌های رایج فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی عبارت‌‌اند از:
• 1 در 1.25 متر مربع
• 1.5 در 3 متر مربع
• 2 در 3 مترمربع

شاخصه‌‌های اصلی فرش کرمانشاهی

فرش‌‌های دستبافت کرمانشاهی شاخصه‌‌های اصلی دارند که عبارت‌‌اند از:

وجود پرز بلند
در استان کرمانشاه، به علت وجود اقلیم سرد و کوهستانی، بافت فرش‌‌هایی با پرز بلند و اصطلاحاً گوشتی رایج است، به‌‌گونه‌‌ای که سرمای زمین به خانه‌‌ها منتقل نشود.

نقوش ذهنی بافت
در فرش‌‌های دستبافت کرمانشاهی معمولاً به‌‌طور مکرر، از نقوش مکرر و خطوط شکسته استفاده می‌‌شود. این نقشه‌‌ها معمولاً به صورت ذهنی بافته می‌‌شوند و اصطلاحاً به این نقوش، ذهنی بافت گفته می‌‌شود. در این روش، بافنده یک یا چند طرح قالی را به ذهن می‌‌سپارد و آن‌‌ها را بر روی فرش پیاده می‌‌کند. در واقع در روش ذهنی بافت، بافنده به جای کمک گرفتن از نقشه‌‌های شطرنجی از ذهن خلاق خود کمک می‌‌گیرد.
نقوش ذهنی بافت مثل یک میراث از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌‌شوند، از این رو، می‌‌توان گفت که فرش‌‌های دستبافت کرمانشاهی از ارزش معنوی زیادی برخوردار هستند.

مواد اولیه مرغوب
ازآن‌‌جا که دامداری یکی از شغل‌‌های رایج در استان کرمانشاه است، ماده اولیه بیشتر فرش‌‌های کرمانشاهی از پشم گوسفندان به‌‌دست می-آید. این پشم در گذشته تنها از احشام منطقه به‌‌دست می‌‌آمد، اما در حال حاضر، به‌‌علت افزایش روند فرش‌‌بافی، از پشم کارخانه‌‌ای نیز استفاده می‌‌شود.
استفاده از پنبه نیز در تار و پود فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی به‌‌علت ضد بید بودن آن و استحکام بالایی که دارد، رایج است.

رنگ‌‌های خاص
رنگ‌‌های به‌‌کار رفته در رنگرزی فرش دستباف کرمانشاهی، اغلب ازگیاهان و مواد معدنی موجود در منطقه به‌‌دست می‌‌آید. در گذشته، رنگرزی الیاف فرشبافی در استان کرمانشاه به‌‌صورت دستی و توسط رنگرزان انجام می‌‌شد. اما با گسترش شهرها، رنگ‌‌های مصنوعی که به روش‌‌های صنعتی به‌‌دست می‌‌آیند، جایگزین رنگ‌‌های طبیعی شدند. در فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی رنگ‌‌هایی مانند سبز، قرمز، آبی، قهوه‌‌ای و کرم، آجری و پرتقالی بیشتر مورد استفاده قرار می‌‌گیرند.

دار قالی عمودی
یکی از شاخصه‌‌های فرش کرمانشاهی این است که دار آن همیشه به‌‌صورت ایستاده یا عمودی نصب می‌‌شود. دارهای قالی عمودی، فضای کمتری را اشغال می‌‌کنند، در کوچکترین اتاق‌‌ها نیز قابل استفاده هستند و جا به جایی آن‌‌ها کار راحتی است. از طرفی، می‌‌توان به وسیله این دارها، فرش‌‌هایی با طول زیاد بافت.

دوام و استحکام فرش
از آن‌‌جا که فرش‌‌های دستباف کرمانشاهی با استفاده از پشم ضخیم چله کشی می‌‌شوند و با گره دوگانه بافته می‌‌شوند، از دوام و استحکام بالایی برخوردار هستند و در برابر سایش و پوسیدگی مقاومت زیادی دارند.

حرف آخر

در این مقاله، به معرفی فرش‌‌های دستبافت کرمانشاهی پرداختیم. خرید فرش دستبافت علاوه بر زیبایی که به منزل شما می‌‌بخشد، یک سرمایه‌‌گذاری مناسب نیز به حساب می‌‌آید. چنانچه قصد خرید فرش دستبافت را دارید، به وب‌‌سایت فرش‌‌بوم مراجعه کنید. این وب‌‌سایت علاوه بر این که مرجع خرید فرش‌‌های دستباف و آنتیک است، اطلاعات مفیدی را در زمینه فرش‌‌های دستبافت در اختیار شما قرار می‌دهد.

جهت مشاهده بیشترین تنوع فرش های دستباف و مقایسه قیمت و مشخصات آنها جهت خرید، اینجا کلیک نمایید.