گلیم‌بافی در استان کرمانشاه دارای سابقه‌ای طولانی است. طرح‌ها و نقش‌های گلیم این استان، به سه بخش کلهرنشین، اورامانات و هرسین تقسیم میشوند. گلیم هرسین واقع در 50 کیلومتری کرمانشاه، از بهترین نوع گلیم‌های ایران است. اکثر کارگاه‌های گلیم بافی در خانه‌های روستاییان هرسین به عنوان مرکز عمده تولید گلیم در استان از شهرتی خاص برخوردار است. رواج شغل دامداری و وجود پشم مرغوب در این شهرستان، به رشد این شهرت جهانی کمک کرده است. در این مقاله تلاش کردیم هر آنچه لازم است درباره گلیم هرسین بدانید را گردآوری کنیم. پس، لطفاً تا انتهای مقاله همراه باشید!
گلیم چیست؟
قدمت گلیم بافی در ایران بیشتر از فرش بافی است و قدیمی‌ترین نمونه گلیم به دست آمده مربوط به دوره اشکانیان است. شیوه بافندگی بدون پرز و به اصطلاح « گلیم بافت و تخت بافت» یکی از انواع بافت سنتی منسوجات است که بیشتر در بین روستاییان و عشایر رایج است. در واقع گلیم، فرشی دستباف، نرم، سبک و بدون پرز است که تنها از تار و پود تشکیل شده است. تار گلیم از جنس نخ پنبه و پود آن از جنس پشم بز طبیعی است. از آنجا که پشم بز ضد بید است، استفاده از آن در بافت گلیم باعث میشود گلیم بعد از مدتی بید نزند.
جهت مشاهده و خرید انواع گلیم و گلیم فرش اینجا کلیک نماید
انواع گلیم‌های دستباف ایرانی
گلیم‌های دستبافت ایرانی را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد:
گلیم‌های دو رو
گلیم‌های دو رو یا تخت که برای بافت آن‌ها از روش پود گذاری استفاده میشود. این گلیمها ضخامت کم‌تری در مقایسه با انواع دیگر دارند. طرح‌ها و نقش‌های دو روی گلیم یکسان است و در نهایت از دو سمت آن می‌توان استفاده کرد.
گلیم‌های یک‌رو
بافت گلیم‌های یک رو به روش پود پیچی صورت می‌گیرد. این گلیمها از ضخامت بیشتری در مقایسه با گلیم‌های دو رو برخوردارند. در این بافت، اضافه پود پیچی به پشت گلیم رفته و مخفی می‌ماند. در قسمت پشت گلیم، فقط نخ‌های رنگین به صورت پراکنده و نامنظم به چشم می‌خورد.
گلیم‌های ترکیبی
در بافت این نوع گلیم، از روش‌ها و تکنیک‌های بافت گلیم دو رو، بافت گلیم پودپیچی و حتی در مواردی از روش‌ها و تکنیک‌های مختلف بافت قالی استفاده میشود.
گلیم دستباف هرسین در گروه اول یعنی گلیم‌های دو رو قرار می‌گیرد و از دو طرفقابل استفاده است. نقوش گلیم منطقه هرسین بسیار زیبا و چشم‌نواز بوده و کیفت بالای پشم گوسفندان به جهت آب و هوای مساعد در کنار رنگرزی گیاهی الیاف‌ها، به زیبایی و لطافت این گلیم دستباف می‌افزاید. چشمه نظامی، درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، قیچی، سماور، توت، قرقره، پنجه گربه و … نام نقوش به کار رفته در گلیمها هستند که در میان خطوط عمودی، افقی و مورب تکرار میشوند.
ویژگی‌های خاص گلیم هرسینی چیست؟
گلیم‌های دستباف هرسینی دارای ویژگی‌های خاصی هستند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
• گلیم هرسینی در دو حالت پشت و رو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• تنوع رنگ و طرح گلیم هرسینی زیاد است.
• ثبات رنگ بالایی دارد.
• دارای نقش و نگارهای اصیل ایرانی است.
• از مواد اولیه مرغوب در بافت گلیم هرسینی استفاده میشود
• انعطاف پذیری گلیم هرسینی بالا است.
• دوام آن بسیار زیاد است.
گلیم دستباف هرسین دارای چه نقوشی است؟
در گلیم هرسین نقش‌ها متنوع است و شکل‌ها هرکدام نماد خاص خود را دارند؛ مانند طرح گل نخود که نمایانگر کارهای کشاورزی و نوع کشت محلی است. در گلیمها طرح‌های مختلف لوازم زندگی، مانند تنگ، گل مفرش، قرقره و آفتابه استفاده میشود و گاهی بعضی از نقوش را به چند شکل و حالت می‌بافند. نقش شغال، مرغابی، گنجشک نشانگر افکار مختلف این صنعتگران هنرمند است.
از طرح‌های بسیار زیبای منطقه هرسین، طرح سجاده‌ای یا چهل چراغی نیز خود گویای این مطلب است. حاشیه گلیم‌های هرسین دارای نقوش متنوعی مانند پنجه گربه، گل بالدار، پرچم گل نخود، تنگ سجاده‌ای، قرقره و … است. دسته‌بندی انواع نقوش در طراحی گلیم عبارت‌اند از:
نقوش گیاهی
نقوش گیاهی در گلیم هرسین برگرفته از گیاهان طبیعی است که مردم هر منطقه با آن‌ها در ارتباط هستند و بافندگان از آن‌ها الهام می‌گیرند.
نقوش حیوانی
در گلیم‌های عشایری به دلیل ارتباط نزدیک میان انسان و حیوانات، نقوش انتزاعی حیوانات برای تزئین گلیم استفاده میشوند.
نقوش اشیا
این نوع نقوش برداشت انتزاعی از اشیائی است که در زندگی روزمره گلیم بافان هرسینی استفاده میشود.
نقوش انتزاعی
انسان از گذشته‌های دور برای تزیین اشیا از درهم آمیختن خطوط، اشکال هندسی را پدید آورد که هرکدام معنا و مفهوم خاصی را برای او تداعی می‌کردند. معانی این نقوش ریشه در اعتقادات و باورهای انسان دارد. به دلیل وجود تنوع اقلیمی در ایران، اختلاف زیادی نیز در طرح، مواد اولیه، اندازه، رنگ و بافت گلیم‌های مناطق مختلف به چشم می‌خورد.
چه رنگ‌هایی در گلیم‌های دستبافت هرسین به چشم می‌خورند؟
گلیم دستباف هرسین دارای رنگ‌های زنده و شفاف است. رنگ‌هایی که در بافت گلیم هرسین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:
• سرمه‌ای
• سفید
• قرمز
• سبز
• نارنجی
• سرخابی
رنگ‌ها در گلیم هرسینی به تناسب نقوش تکرار میشوند. نقوش این گلیم، معمولاً دارای حاشیه، کناره و چند ترنج در وسط و در امتداد یکدیگر است که درون همه سطوح، نقش‌ها با بازی رنگ و جا به جایی تکرار میشوند. مثلاً یک شکل در حاشیه تیره گلیم به رنگ روشن بافته شده و در زمینه که خود روشن است، به رنگ تیره بافته میشود.
حرف آخر
آنچه که گلیم هرسین را به عنوان یک هنر اصیل معرفی می‌کند تنوع، زیبایی طرح‌ها و رنگ‌های آن است. در میان صدها گلیم هرسین به ندرت می‌توان چند گلیم را پیدا کرد که شبیه به یکدیگر باشند، زیرا بافت آن‌ها براساس طراحی از پیش آماده نبوده بلکه بیشتر تابع ذهن خلاق، ذوق و فرهنگ خاص بافنده است.
از دیگر ویژگی‌های خاص گلیم هرسین، نقوش عامیانه‌ای است که از ذوق، هنر، احساس و اعتقادات بافنده سر چشمه می‌گیرد. نقش و نگاره‌های گلیم هرسین، ضمن این‌که ظاهری عینی و طبیعت‌گرا دارند، مالامال از رازهای جهان معنوی هستند و بازتابی از آرزوهای بلند انسان است. در این مقاله، تلاش شد با معرفی گلیم‌های دستباف هرسین در راستای شناخت این هنر ارزشمند و حفظ میراث و صنایع دستی ایران قدمی نثبت بر داریم. فرش‌ها و گلیم‌های دستبافت ایرانی، آثار هنری هستند که دوام بالایی دارند و با گذشت زمان، حتی به ارزش آن‌ها افزوده میشود. پس اگر قصد خرید فرش یا گلیم را دارید، خرید فرش یا گلیم دستباف را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
