کشور چین تاریخ طولانی در تولید فرش دستباف دارد. در حال حاضر، فرش‌های دستباف چینی با طرح‌های بودایی و تائویی به کشورهای مختلفی از جمله ایران، صادر میشوند. از این رو، تلاش کردیم در این مقاله به معرفی تاریخچه فرش‌های دستباف چینی و بررسی طرح و رنگ این نوع فرش‌ها بپردازیم. پس پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله با ما همراه باشید!
تاریخچه فرش‌های دستباف چینی
چین کشوری در شرق آسیا و دارای تمدنی باستانی با هویت فرهنگی و هنری بسیار قوی است که قدمت آن به بیش از چهار هزار سال می‌رسد. در سال 2640 قبل از میلاد، کرم ابریشم برای اولین بار در چین کشت شد و به طور انحصاری، در اختیار زنان سلطنتی قرار گرفت. پس از چندین قرن، کالای ارزشمند ابریشم در پارچه‌بافی و بافت فرش به‌کار گرفته شد و تجارت فرش در چین را متحول کرد.
فرش‌های دستباف چینی که به فرش‌های منچوری، مغولستانی و سین کیانگ شهرت دارند، عمدتاً در شمال چین بافته می‌شدند. قدمت آن‌ها به قرن اول میلادی بر می‌گردد. در نوشته‌های مورخ چینی پان کو (32- 92 میلادی) اولین بار به فرش‌های چینی که در طیف رنگ‌های قهوه‌ای، خاکستری و آّبی و با نقوش گل و ابرهای ظریف بافته می‌شدند، اشاره کرده است.
تاریخچه قالی‌های دستباف چینی به دو دوره کلی تقسیم می‌شود. در دوره اول، فرش‌های چینی براساس تکنیک‌ها و نقوش سنتی و مرتبط با عناصر محلی چین بافته می‌شدند. در مقایسه با فرش‌های دستبافت ایرانی، فرش‌های چینی ساده و متقارن بودند و در بافت آن‌ها از رنگ‌های کرم، خرمایی، آبی و طلایی استفاده می‌شد. تصاویر اژدها، گل و گیاهان بر روی فرش‌های دستبافت چینی تا قرن نوزدهم و پیش از تاثیرگذاری فرهنگ غرب به چشم می‌خورد.
از قرن نوزدهم میلادی به بعد با ظهور صنعت، هنر دکو در چین هم ظهور کرد. فرش‌های دستبافت چینی در این دوران، شامل طرح‌های مینیمال و انعطاف پذیری شدند که با معماری و طراحی داخلی هر اتاقی هم‌خوانی داشتند. رنگ‌های استفاده شده در این فرش‌ها، زنده هستند و کنتراست بالایی دارند.
امروزه عمده تولیدات فرش‌های دستبافت چینی در شهرهای هبی، تیانجین و دیگر شهرهای اطراف شانگهای صورت می‌گیرد. در شهرهای جنوبی چین مانند شان تنگ که از مراکز اصلی تولید ابریشم هستند، بافت فرش‌های ابریشمی رایج است.
طرح فرش‌های دستباف چینی
فرش‌های دستباف چینی یکی از نمادین‌ترین و زیباترین طرح‌های فرش در سراسر جهان است. فرش‌های چینی از نظر طراحی بسیار ساده و نقوش روی آن‌ها به شدت تحت تاثیر آیین‌های بودا و تائو هستند.
نمادهای بودائی مانند شکوفه آلو، گل ارکیده، درخت بامبو، نیلوفر آبی، درخت انگور، ابرها، کوه، خانه‌های کوچک، صلیب شکسته، امواج دریا، مروارید، کلیدهای یونانی و نقوش سنتی چینی از جمله طرح‌هایی هستند که در فرش‌های دستباف چینی بیشتر به چشم می‌خورند.
حیوانات نیز از دیگر عناصر موجود در فرش‌های چینی هستند. اژدها که در فرهنگ چین نماد شانس است، خفاش‌ها که نشان‌دهنده خوشبختی هستند، شیر/سگ‌های نگهبان چینی که به نام فو داگ شناخته میشوند، از حیواناتی هستند که در فرش‌های دستباف چینی بیشتر به تصویر کشیده میشوند.
نمادهای تائویی مانند شمشیر، کدو و عصا، فلوت، نی ساخته شده از بامبو، بادبزن دستی و سبد گل هم از طرح‌هایی هستند که در فرش‌های چینی کاربرد دارند.
در واقع می‌توان گفت که طراحی فرش‌های چینی با تمرکز بر آزادی و خلاقیت بیشتر و تاکید کمتر بر حفظ تقارن انجام می‌شود. این فرش‌ها معمولاً در تزئینات معابد و کاخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
رنگ در فرش‌های دستباف چینی
رنگ‌هایی که در فرش‌های چینی به کار می‌روند، اغلب از یک پالت محدود متشکل از دو رنگ آبی سلطنتی یا زرد شاد تشکیل شده‌‌است و در بافت آن، کمتر از سایه‌های گرم رایج در فرش‌های ایرانی و آناتولی استفاده می‌شود.
رنگ نیلی در بسیاری از فرش‌های دستباف کلاسیک چینی رایج است. بنفش تیره و قرمز روشن نیز که از پوست درختان برازیل وود به دست می‌آیند، از رنگ‌هایی هستند که در فرش‌های چینی به چشم می‌خورند. با این حال، این رنگ‌ها با گذشت زمان معمولاً محو میشوند و به فرش دستباف چینی ظاهری آنتیک می‌دهند.
تکنیک‌های بافت در فرش‌های دستباف چینی
مواد اولیه در بافت فرش‌های دستبافت چینی، معمولاً پشم گوسفندی است و برخی از قالی‌های چینی به طور کامل از ابریشم یا پرزهای ابریشمی ساخته میشوند. تکنیک‌های بافندگی فرش‌های چینی، شبیه به ایران، هند و آسیای میانه است.
فرش‌های چینی بر روی دارهای عمودی بافته میشوند و در بافت آن‌ها از گره‌های نامتقارن برای زمینه قالی و گره‌های ترکی یا متقارن برای حاشیه قالی استفاده می‌شود. تا قرن نوزدهم، تراکم فرش‌های دستباف چینی چندان خوب نبود، پرزها بلند بودند و گره‌ها گاهی آنقدر شل بافته می‌شدند که انتهای آن‌ها باز می‌شد. در قرن بیستم، جمهوری خلق چین تجارت فرش دستبافت چینی به بازار جهانی را آغاز کرد و تولید فرش در سرتاسر کشور رشد چشمگیری داشت و چین به بزرگترین صادرکننده فرش شرقی در جهان تبدیل شد. در این دوران، تراکم گره‌ها در فرش‌های دستبافت چینی بالا رفت و فرش ظاهری متراکم‌تر و ظریف‌تر به خود گرفت.
حرف آخر
فرش‌های چینی که به‌خاطر هنر نفیس و اهمیت فرهنگیشان شهرت دارند، جایگاه ویژه‌ای در دنیای فرش‌بافی دارند. این فرش‌ها با قدمتی هزاران ساله، بازتابی از میراث غنی و سنت‌های هنری عمیق چین هستند. بافندگان ماهر از تکنیک‌های مختلفی از جمله گره زدن، بافت تخت یا ترکیبی از هر دو برای ایجاد الگوها و طرح‌های پیچیده استفاده می‌کنند. این فرش‌ها اغلب دارای نقوشی هستند که از طبیعت الهام گرفته شده‌اند، مانند گل‌ها، پرندگان، اژدها و مناظر که نشان‌دهنده نمادگرایی ریشه‌دار و باورهای معنوی فرهنگ چینی است. پالت رنگ فرش‌های چینی هماهنگ و متعادل است و معمولاً رنگ‌های سنتی مانند طلایی، آبی و سبز را در خود جای داده است. این رنگ‌ها با دقت زیادی انتخاب شده‌اند تا نمایانگر معانی فرهنگی مانند شانس و اقبال، امیدواری و مثبت‌نگری باشند.
