اغلب مردم به استفاده از صنایع دستی علاقه‌مند هستند چرا که صنایع دستی همانطور که از نام آن پیداست محصول دست هنرمندان هست و چنین چیزی قابل مقایسه با تولیدات ماشین‌آلات خودکار نمی باشد، در بین صنایع دستی، فرش دستباف ارزش دیگری دارد، علاوه بر زیبایی مضاعف، مواد و رنگ های این اثر هنری دست‌ساز اغلب طبیعی بوده سالم‌تر از فرش های ماشینی می‌باشد.
وجود تفاوت و تناقض و اشکالات کوچک جزئی از ذات تمام صنایع دستی هست و همین اتفاقا نشان دهنده اصالت آنها می باشد، اما برخی موارد هستند که دیگر نمی توان از آنها چشم پوشی کرد و مصداق عیب و نقص به حساب می آیند، این نکته در فرش دستباف هم صدق می‌کند در چنین شرایط شما به عنوان خریدار حق دارید که یا محصول را خریداری نکنید و یا درخواست تخفیف قابل توجه داشته باشید.
اغلب اشکالات فرش دستباف به بافنده آن بر می‌گردد، البته باید توجه داشته باشیم که قالی‌بافان هنرمندان زحمتکشی هستند که با سختکوشی و هنری بی بدیل چنین اثر هنری را خلق می کنند، اما خب به قول معروف انسان جایز الخطا هست. میزان اشتباهات و عیوب فرش دستباف ارتباط مستقیمی با میزان تجربه و البته شرایط قالیباف دارد.
از طرف دیگر مرغوب نبودن مواد اولیه یا نگهداری و حمل و نقل نامناسب هم میتواند عیب و نقص و آسیب‌هایی را در فرش بوجود آورد.
از شما دعوت می کنیم تا این مقاله جامع و منحصر به فرد را که شامل دوبخش می‌باشد در مجله فرش بوم مطالعه نمایید تا با آگاهی کامل خرید خوبی داشته باشید.
اصیل نبودن طرح و نقش
در بالا تصویر نقشه بسیار زیبا و اصیل یک قالی هریس را مشاهده میفرمایید، (جهت مشاهده سایر اطلاعات و خرید این فرش دستباف زیبا اینجا کلیک نمایید) اما اگر فرشی از روی نقشه هایی که طرح آن اصولی نباشد و با معیارهای ناشناخته تهیه شده باشد بافته شود، گفته میشود این فرش اصالت ندارد، به عبارت بهتر فرش دستبافی اصل محسوب میشود که طرح آن زمینه های تاریخ و فرهنگی و قومیتی داشته باشد و در یک کلام کاملا رنگ و بوی بومی داشته باشد، در غیر این صورت از لحاظ فروش و احتمالا صادرات با مشکل موجه میشود، مگر آنکه بافت آن فرش بصورت سفارشی انجام شده باشد.
بالازدگی و پایین زدگی یا همان کوبیدگی
کوبیدگی یکی از اشکالات مرتبط با بافت در فرش دستباف است که شامل بالازدگی و پایین‌زدگی می باشد. این عیب علاوه بر غیر طبیعی کردن شکل لبه ها موجب بهم ریختگی در نقش و نگار فرش نیز میشود. و زیبایی و ارزش آن کاهش میدهد.
اگر مواد اولیه مورد استفاده در فرش دستباف با رج شما آن تناسب نداشته باشد بالا زدگی یا اصطلاحا درازشدگی و همچنین پایین زدگی یا به اصطلاح کوتاه نشستن قالی فرش رخ میدهد، این اتفاق معمولا بعلت عدم آشنایی بافنده با کیفیت انواع مواد و محاسبه اندازه‌های فنی فرش می باشد.
شمشیری شدن
شمشیری شدن یکی دیگر از عیوب فرش دستباف و اغلب نتیجه ساختار نادرست دار قالیبافی و عدم مهار صحیح فرش می باشد، کج بودن چوب زیر دار، عدم استفاده صحیح از شمشیرک یا تسمه برای مهار کرده چله ها، از علل شایع بروز این عیب می‌باشد که بر کناره های فرش اثر گذاشته و آن را به سمت پایین منحنی می‌کند و موجب اصطلاحا شمشیری شدن کناره‌های فرش دستباف میشود.
پوک و توخالی بودن فرش دستباف
برخی عیوب فرش دستباف با چشم قابل مشاهده نیستند مانند عیب اصطلاحان سبک وزنی یا توخالی بودن فرش دستباف، و این زمانی رخ میدهد که چگالی گره‌های استفاده شده برای فرش دستبافت نسبت به رجشمار کم باشد.
البته این بدان معنی نیست که هر فرش سبک وزنی پوک به حساب بیاید، گاهی اوقات برای کاهش زمان بافت و یا صرفه جویی در مقدار مواد مصرفی مانند نخ و خامه و ابریشم و کم شدن قیمت تمام شده قالی، ضخامت چله های آن را بیشتر از مقدار استاندارد آن در نظر می‌گیرند که در نتیجه فرش تولید شده، بصورت غیرمعمول سبک و توخالی میشود و در نتیجه دوام آن هم نسبتا کاهش می یابد.
پیچیدگی فرش دستباف
عمل دفتین (یکی از وسایلی است برای قالیبافی که بسیار مورد استفاده قرار می گیرد که وظیفه کوبیدن گره های فرش را دارد) در قالیبافی باید یکسان و یکنواخت صورت گیرد، اما اگر این کار با قدرت بیشتری انجام شود و زیاد کوبیده شود باعث انحراف قالی و پیچیدگی در عرض آن خواهد شد که این مسئله خود را با ایجاد حالت لوله شدن در لبه ها در طول فرش می شود.
نقص ترنج داشتن
ترنج داشتن وقتی رخ می دهد که نقطه مرکزی ترنج و یا نقاط مرکزی ترنجها در فرش های چند ترنج، از لبه های قالی فاصه های متناسب و یکسانی نداشته باشند. عدم بافت اصولی مانند عدم رعایت نقشه، استفاده از موارد اولیه متفاوت و تغییر ضخامت نخ های پود و خامه مصرفی در حین بافت فرش موجب بروز عیب ترنج داشتن می‌گردد.
نقص جویدگی
گاهی اوقات به دلیل استفاده از قیچی کند یا ناسالم، قیچی زدن به درستی انجام نمی‌شود و باعث جویدگی در قالی میشود. در این حالت سطح فرش یکدست و صاف نیست و زیر دست دارای پستی و بلندی می باشد. بنابراین قیچی کردن باید با مهارت خوبی انجام شود.
خلوتی یا ساده بافی
هر چه طرح ها و نقش های متن فرش بیشتر و ظربف تر باشند، زحمت بافت آن بیشتر میشود و اگر طرح ها و نگاره های فرش دستباف با دقت و تقارن بافته نشوند در قسمت هایی از فرش گل ها و نقوش از هم دور شده و به نوعی فضای خالی بین آنها ایجاد می شود که در اصطلاح به آن خلوت بافی و یا ساده بافی گفته می شود.
اما دقت داشته باشید فرش هایی معروف به کف ساده تولید میشوند که برخی بسیار هم زیبا هستند اینها نقشه آنهاست و اصول طراحی خود را دارد و عیب به حساب نمی‌آید.
(در ادامه یک نمونه فرش نقشه کف ساده بسیار زیبا را ملاحظه میفرمایید جهت مشاهده سایر تصاویر و یا خرید این محصول اینجا کلیک نمایید.)
نقص دو دست شدن
عیب دو دست شدن به فرش دستبافی اشاره می‌کند که توسط دو یا چند بافنده غیر هماهنگ بافته شده باشد، در موارد متعددی فرش توسط چند قالیباف بافته میشود اما اینها کاملا با هم هماهنگ هستند و پس از پایان کار این امر قابل تشخیص نیست لذا هیچ نقصی محسوب نمی‌شود بلکه شاید بنوعی این کار هنرمندانه گروهی هماهنگ ارزشمند هم باشد.
اما گاهی اوقات به علل مختلف بافنده فرش بصورت ناگهانی از ادامه کار باز می‌ماند این امر ممکن است به علت فوت، بیماری، مسافرت، با ترک شغل باشد، در چنین شرایطی اگر قالیباف جایگزین به درستی و دقت انتخاب نشود، نهایتا فرش با دو کیفیت و حتی دو ساختار متفاوت بافته خواهد شد و اشکالاتی مانند، کوتاه و بلندی پرزها بعلت تفاوت در قیچی کردن، بهم ریختگی بعلت تفاوت قدرت دفتین زدن، تناقض در خواب فرش بعلت تفاوت در نوع گره مورد استفاده و عیوبی دیگر بوجود می آید.
دو رنگی و رگه داشتن فرش
یکی دیگر از عیوبی که ممکن است در فرش‌های دستباف دیده شود، عیب دو رنگی یا رگه‌دار شدن است. این عیب خود را به صورت خطوط باریک در پشت یا سطح فرش نشان میدهد که این خطوط تیره‌تر یا روشن‌تر و یا کاملا متفاوت با بقیه بخش‌های متن قالی است. دلیل به وجود آمدن این عیب احتمالا کافی نبودن مواد اولیه و در نتیجه استفاده بافنده از رنگ‌های جایگزین برای ادامه کار می‌باشد همچنین ممکن است بی دقتی رنگرز موقع رنگرزی باعث شود تا بافنده بعد از قیچی کردن متوجه شود که قسمت بیرونی خامه رگه دار شده در‌حالی که وسط آن رنگی جذب نکرده و به بخش داخلی پشم رنگ نفوذ نکرده و در نتیجه عیب «رگه دار شدن» ظاهر شده است.
جهت مطالعه بخش دوم این مقاله از مجله فرش بوم، لطفا اینجا کلیک کنید.
