خرید محصولات مختلف صنایع دستی معمولا برای بیشتر آدم ها تجربه‌ای همراه با لذت و حس خوب است. هنگام خرید این نوع محصولات، فاکتورهای مختلفی وجود دارند که ارزش آن صنایع دستی را مشخص کرده و باید به آن توجه داشته باشید. مهارت و سابقه‌ی هنرمند، یگانه و بی‌مانند بودن محصول، طرح و نقشه به کار رفته و… همه می‌توانند شما را برای خرید یک محصول خوب ترغیب کنند؛ اما برای شما چه فاکتوری از اهمیت بیشتری برخوردار است؟ استفاده از مواد اولیه مرغوب و بومی آن منطقه از مهم‌ترین فاکتورهایی است که در کیفیت و ماندگاری محصولات تاثیر و نقش مهمی ایفا می‌کنند؛ به ویژه در خرید فرش‌های دستباف بایستی بیش از هر صنایع دستی دیگری به این مورد توجه داشته باشیم؛ چراکه فرش‌ها نسبت به دیگر صنایع دستی، برای مدت زمان بیشتری مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ همچنین فرش‌ها به دلیل پهن بودن بر روی سطح زمین در طول زمان بیشتر در معرض آسیب قرار دارند بنابراین مواد اولیه با کیفیت حرف اول را در انتخاب یک فرش دستباف می‌زند.
این قسمت از مجله‌ی فرش بوم را به معرفی یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه صنعت قالی بافی اختصاص داده‌ایم که تاثیر مستقیم در کیفیت و ارزش تولیدات آن دارد. در ادامه شما با انواع الیاف مورد استفاده در فرش‌های دستباف و انواع پشم آشنا خواهید شد که می‌تواند راهنمای خوبی به هنگام انتخاب فرش دستباف ایرانی برای شما خواننده گرامی مجله‌ی فرش بوم باشد.
الیافها، مواد اولیه قالی بافی
الیافها از مهم‌ترین مواد مصرفی قالی‌بافی هستند که به دو صورت طبیعی و مصنوعی در این صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. الیاف طبیعی همان طور که از نام آن مشخص است از محیط طبیعی به دست آمده و شامل پشم، پنبه، ابریشم است اما الیاف مصنوعی همانند ویسکوز به وسیله مواد شیمیایی و در کارخانه‌ها تولید می‌شود.
الیاف مصنوعی ویسکوز گیاه پنبه پیله کرم ابریشم
پشم الیافی مهم در صنعت قالی بافی
پشم، پنبه و ابریشم هر سه در بافت فرش‌های دستباف ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آن نظر که میزان استفاده از پشم نسبت به دیگر الیاف طبیعی در دستباف‌ها سنتی بیشتر بوده، پس شناخت آن هم از اهمیت بیشتر برخوردار است. به دلیل خاصیت فراوان پشم در صنعت نساجی و قالی بافی از آن به عنوان طلای سفید نیز یاد می‌کنند.
جهت مشاهده اطلاعات و خرید فرش دستباف پشمی بالا اینجا کلیک نمایید
برای بیشتر مردم که با گوسفند و پشم سروکاری ندارند، پوشش بدن تمام این حیوانات یک شکل و بدون تفاوت به نظر رسیده و شاید تنها تفاوت رنگ آن‌ها به چشم بیاید. اما در واقعیت حتی یک دسته از پشم بدن گوسفند هم با یک دیگر یکسان نیستند!. پشم گوسفندان از اجتماع الیاف گوناگون و متفاوت از هم بوجود آمده که با کمی دقت و حتی بدون استفاده از میکروسکوپ این تفاوت قابل تشخیص هست. این الیاف شامل تارهای پشم خالص، الیاف مو، تارهای ژار و تارهای مختلف الشکل یا همان هتروتیپ می‌باشند که هرکدام ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد؛ برای مثال: خاصیت هتروتیپ بودن جزء عوامل ارثی در حیوان است که می‌تواند تا قبلا از اصلاح نژاد به نوزادان خود منتقل کند. طبق آزمایشات انجام شده در این زمینه، 70-60 درصد پشم‌های نژاد گوسفندان ایرانی (بختیاری- لری- کرمانی-ماکو- بلوچی- مغان و…) از نوع هتروتیپ بوده که جزو مرغوب‌ترین الیاف مورد استفاده در صنعت قالی بافی به شمارمی‌آید.
حال که متوجه شدیم پشم گوسفندان تا چه اندازه می‌تواند ویژگی‌های منحصر به فردی داشته باشد در ادامه این قسمت از مقاله مجله فرش بوم با ما همراه باشید تا به معرفی بیشتر ساختار و ویژگی‌های پشم، این الیاف مهم در صنعت تولید فرش دستباف ایرانی بپردازیم.
خصوصیات فیزیکی پشم
ساختمان شیمیایی پشم از نوعی پروتئین به نام کراتین (keratin) تشکیل شده است. پشم‌ها به صورت طبیعی در رنگ‌های مختلفی چون خاکستری، قهوه‌ای، سیاه وجود دارد اما بهترین رنگ پشم سفید است زیرا تنها رنگی است که می‌توان از آن رنگ‌های مختلفی را به دست آورد.
پشم در قسمت‌های مختلف بدن گوسفند مانند دست و پا، دنده‌ها، پهلو و گردن از کیفیت متفاوتی برخوردار است. بهترین پشم روینده در بدن گوسفند شانه می‌باشد که در جهان به عنوان نمونه استاندارد برای مقایسه استفاده می شود.
عوامل موثر بر کیفیت پشم گوسفندان
عوامل مختلف طبیعی و محیطی بر کیفیت پشم گوسفندان تاثیرگزار خواهد بود؛ برای مثال گوسفندانی که در مناطق سردسیر و کوهستانی به چرا می‌روند به دلیل شدت کمتر گرمای نور خورشید، پشم آن‌ها از کیفیت بهتری برخوردار است؛ همان طور که در انسان‌ها نیز شاهد پوستی تیره و آفتاب سوخته در مناطق جنوبی و پوستی سفید و گلگون در مناطق شمالی کشور هستیم.
در ادامه مهم‌ترین عواملی که بر کیفیت پشم گوسفندان تاثیر دارد را معرفی می‌کنیم:
1 سال و ماه تولد، گوسفند
2 سال و ماه پشم چینی
3 نژاد گوسفند
4 سن گوسفند
5 جنسیت گوسفند
6 گله گوسفند
گوسفند ایرانی
در کشور ایران از گذشته‌های دور دامداری و دامپروری به عنوان شغل اجداد و نیکان ما رواج داشته و نژادهای مختلفی از گوسفندان در مناطق گوناگون ایران پرورش یافته اند. بختیاری، قزل، قره‌گل، مهربان، نائینی، زندی و… از جمله نژادهای مختلف گوسفند ایرانی است که پشم‌های هر کدام با توجه به ویژگی‌های خود در صنایع مختلف کاربرد دارند.
مطالعات و آزمایش‌هایی که توسط محققان بر روی انواع نژاد گوسفند ایرانی انجام شده به ما نشان می‌دهد نژاد نائینی و قره‌گل پشمی را تولید می‌کنند که برای مصرف در صنعت قالی بافی از بالاترین کیفیت برخوردار است در حالی‌که پشم در نژادهای مهربان و بختیاری دارای کیفیت متوسط بوده و استفاده از پشم نژاد قزل برای قالی بافی توصیه نمی‌شود. در میان نژادهای مختلف گوسفند ایرانی، نژاد زندی از ظرافت بیشتری برخوردار است؛ این ویژگی در کنار ظرفیت بالای اصلاح نژاد که این گوسفندان دارند، پشم آن‌ها به عنوان یکی از بهترین نمونه‌های جهت بهره برداری در صنعت قالی بافی و نساجی شناخته می‌شود.
آیا فرش شما از الیاف طبیعی بافته شده است؟
بدیهی است که کیفیت الیاف طبیعی از همه نظر بهتر از الیاف مصنوعی است اما آیا در بافت فرش شما از پشم طبیعی استفاده شده است؟ برای تشخیص این مسئله مجله‌ی فرش بوم یک راهکار بسیار آسان را به شما پیشنهاد می‌دهد. الیاف‌های طبیعی زمانی که می‌سورند بوی کاغذ سوخته می‌دهند و از خود خاکستر به جای می‌گذارند درحالی که الیاف مصنوعی بوی لاستیک سوخته داده و هیچ کونه خاکستری از خود به جای نمی‌گذارند. پس برای تشخیص طبیعی بودن الیاف فرش دستباف خود کافی است کمی از آن را بسوزانید!
سخن آخر
کیفیت پشم گوسفند و در نهایت فرشی که از آن بافته خواهد شد به عواملی مثل نژاد، تغذیه و محل پرورش بستگی دارد. بهترین پشم از گوسفندانی به دست می‌آید که در مناطق خوش آب و هوا و با تغذیه مناسب پرورش یافته باشند. واقعیت این است که پیدا کردن پشم مناسب برای بافت فرش چندان هم کار آسانی نیست؛ با توجه به عوامل مختلف تاثیرگذار بر کیفیت پشم، دانش و آگاهی بافنده در انتخاب مواد اولیه مرغوب و محلی که از آن فرش دستباف خود را تهیه می‌کنید بسیار مهم خواهد بود. با انتخاب فرش دستباف از حجره‌های فرش بوم با خیالی آسوده از کیفیت مواد اولیه فرش‌های خود مطمئن شوید.
جهت مشاهده و خرید صدها طرح فرش دستباف پشمی اینجا کلیک نمایید.
