«فرش دستباف چیست» و «فرش دستباف ایرانی چه ویژگی‌هایی دارد که آن را ارزشمند نموده است؟» این‌ها سوالاتی هستند که ممکن است در ذهن شما یا هر طرفدار و خریدار فرش ایرانی وجود داشته باشد و ما در این مقاله قصد داریم به آن‌هاپاسخ دهیم. بنابراین، در ادامه مطالب ابتدا تعریفی جامع از فرش دستباف ارائه می‌دهیم و سپس به بیان ویژگی‌های شاخص فرش ایرانی می‌پردازیم که سبب ارزش‌افزوده هنری و اقتصادی آن شده است و می‌تواند اطلاعات بسیار مفیدی را در اختیار شما قرار دهد. پس در ادامه مطالب با ما همراه باشید.
تعریف فرش دستباف
واژه «فرش» ریشه در زبان عربی دارد و به لحاظ لغوی به معنای «گستردن و گستردنی» است. اما اصطلاحاً فرش در زبان فارسی به نوعی از زیرانداز گفته می‌شود که با استفاده از درگیری و در هم تنیدن الیاف طبیعی، در ابعاد و اندازه‌های مختلف، بافته می‌شوند. اگر بخواهیم تعریفی دقیق‌تر ارائه دهیم، فرش در عرف و فرهنگ ایرانی به نوعی از زیرانداز پرزدار گفته می‌شود، که در هر منطقه از ایران، با طرح و نقش، رنگ‌بندی، ابعاد و تکنیک‌های بافت همان منطقه بافته می‌شود و «فرش دستباف» به آن دسته از فرش‌ها گفته می‌شود که مراحل اصلی طراحی، آماده‌سازی و بافت آن با استفاده از دست و ابزار دستی انجام می‌گیرد.
فرش دستباف ایرانی بخشی از میراث فرهنگی
فرش دستباف ایرانی را به‌طور کلی می‌توان به‌عنوان بخشی از منابع فرهنگی به شمار آورد که به دلیل وجود عناصر زیبایی‌شناسی همچون رنگ و هارمونی و همچنین نحوه طراحی، بافت و حتی کاربرد آن، از ماهیت هنری برخوردار است. نقوش و طرح‌های زیبای فرش ایرانی در طول زمان باذوق زیبایی‌شناسی و درک هنری ایرانیان آمیخته شده است و به شکل یک کالای کاربردی، اما با جنبه هنری و ارزشمند تبدیل شده است. همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که نقوش فرش به‌جا مانده از گذشتگان، پیام‌آور فرهنگ و تمدن گذشته در هر منطقه و هر قوم ایرانی است. در حقیقت، نقوش و طرح‌های موجود در فرش دستباف ایرانی ریشه‌ای کهن، معانی و فلسفه خاص خود را دارند.
ویژگی‌هایی که فرش دستباف ایرانی را خاص می‌کند
– جلوه و درخشندگی فرش دستباف: «فرش» دستباف ایرانی به دلیل استفاده از مواد اولیه باکیفیت در بافت، و همچنین استفاده از مواد طبیعی در رنگرزی، از هر فاصله‌ای که دیده شود، درخشندگی و جلوه خاصی دارد و این درخشندگی به‌مرور زمان و با استفاده از فرش یا به‌اصطلاح «پا خوردن فرش» افزایش می‌یابد. همچنین رنگ‌های طبیعی مانند روناس، نیل، پوست گردو، اسپرک و غیره که برای رنگرزی الیاف طبیعی در فرش دستباف استفاده می‌شوند، ثبات رنگی بسیار بالایی در برابر شستشو و نور دارند. بنابراین رنگ یک فرش دستباف برخلاف فرش ماشینی، هیچ‌گاه کیفیت خود را از دست نمی‌دهد.
– ارزش هنری فرش دستباف ایرانی: فرش‌های دستباف در مقایسه با فرش‌هایی که با استفاده از ابزارآلات ماشینی بافته می‌شوند، ارزش هنری بسیار بالاتری دارند. این امر به دلیل ارزش بالای صنایع‌دستی است و فرش دستباف نیز که در واقع نوعی از صنایع‌دستی به شمار می‌رود، بالطبع ارزش هنری و اقتصادی بسیار بالاتری در مقایسه با فرش‌های ماشینی دارد. بافنده هنرمند و صبور ایرانی، تارهای فرش را با دقت بر روی دار قالی سوار می‌کند، سپس با استفاده از نقشه یا با طرحی که از گذشتگان به ارث برده و آن را در ذهن خود حفظ نموده است، گره به گره با استفاده از الیافی که با رنگ‌های طبیعی و ماندگار رنگرزی شده‌اند، شروع به بافت فرش می‌کند. این پروسه ماه‌ها و گاهی حتی سال‌ها به طول می‌انجامد؛ و این تلاش و زحمت در کنار خلاقیت بافنده و کیفیت بالا است که ارزش هنری و اقتصادی بالای فرش دستباف ایرانی را تعیین می‌کند.
– تنوع و اصالت در طرح و نقش: فرش دستباف ایرانی در هر منطقه و در میان هر قوم و ملیتی، با طرح و نقش و ویژگی‌های خاص خود بافته می‌شود و لذا به لحاظ طرح و نقش، تنوع بسیار بالایی دارد. این تنوع بالا یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های فرش دستباف ایرانی به شمار می‌رود. اما به‌طور کلی، سه قالب یا طرح پر تکرار در فرش ایرانی مشاهده می‌شود: لچک و ترنج، خشتی و افشان. طرح لچک و ترنج در میان سایر طرح‌های فرش دستباف در ایران، بیش از همه طرفدار دارد و معمولاً رایج‌ترین فرشی که در خانه‌ی ایرانیان مشاهده می‌شود، طرح لچک و ترنج است. مناطق مختلفی از ایران این طرح را چه به‌صورت گردان (مانند فرش اصفهان و نائین) و چه به‌صورت هندسی (مانند فرش هریس) می‌بافند.
– ارزش افزوده فرش دستباف: در واقع می‌توان این‌طور گفت که فرش دستباف، تنها زیرانداز یا کف‌پوشی است که بر اثر استفاده مکرر و پا خوردن، و همچنین تحت تأثیر نور و شست‌وشو، زیبایی‌های آن دوچندان شده و به هیچ عنوان ارزش و درخشندگی و زیبایی خود را از دست نمی‌دهد، که این یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های فرش دستباف ایرانی به شمار می‌رود. به‌ویژه اگر در رنگرزی مواد اولیه در بافت فرش، مواد رنگزای طبیعی استفاده شده باشد؛ هر چه بیشتر پا بخورد و هرچه بیشتر بماند ارزش مالی و هنری‌اش نیز افزایش یافته و بیشتر می‌شود. بنابراین خرید یک فرش دستباف می‌تواند نوعی سرمایه‌گذاری برای شما به‌حساب آید؛ چرا که همانطور که گفته شد ارزش یک فرش دستباف به‌مرور زمان بیشتر می‌شود.
– استفاده از مواد طبیعی در بافت: از دیگر ویژگی‌های مهم فرش دستباف این است که از الیاف و مواد اولیه طبیعی در بافت آن استفاده می‌شود. پشم، پنبه و ابریشم، مواد اولیه‌ای هستند که در بافت فرش‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ بنابراین، علاوه بر کیفیت بالا، ضد حساسیت نیز هستند و هیچ‌گونه ضرری برای سلامتی شما ندارند. این در حالی است که در بافت فرش‌های ماشینی از الیاف مصنوعی و پلاستیکی استفاده شده که علاوه بر بی‌کیفیت بودن، در برخی موارد سبب بروز حساسیت نیز می‌شوند. استفاده از برخی الیاف مصنوعی برای بیماری‌هایی مانند آسم و آلرژی‌های پوستی و تنفسی خطرناک‌اند، حساسیت‌زا بوده و برای سلامتی کودکان نیز مضر هستند. در صورتی که الیاف طبیعی در فرش دستباف هیچ‌گونه حساسیتی به‌وجود نمی‌آورند.
– طرح و نقش اصیل: طرح‌ها و نقوش متنوع فرش دستباف ایرانی، نشان از اصالت و فرهنگ منحصربه‌فرد و غنی اقوام مختلف ایرانی دارد. شما می‌توانید از میان هزاران طرح و نقشه رایج در فرش دستباف ایرانی با رنگ‌بندی‌های بسیار متنوع، آنچه را که به سلیقه و خواست شما نزدیک‌تر است، انتخاب کرده و از مشاهده و استفاده از آن لذت ببرید.
سخن پایانی
در نهایت بایستی این‌طور بگوییم که با خرید یک فرش دستباف ایرانی علاوه بر این که کمک قابل توجهی به حفظ هنر اصیل و میراث فرهنگی ایران می‌کنید، به‌نوعی سرمایه خود را حفظ نموده و به‌مرور زمان‌بر ارزش آن می‌افزایید. فروشگاه آنلاین «فرش بوم» به‌عنوان مرجع فروش فرش و با ارائه تنوع بی‌نظیری از فرش دستباف ایرانی، آماده است تا با کمک مشاوران خبره خود، شما را در خرید بهترین گزینه بنا بر سلیقه و بودجه‌تان، راهنمایی کند.
