در حدود 67 کیلومتری شهر اراک، 35 کیلومتری شهرستان کمیجان و 8 کیلومتری شهرستان ساروق، روستایی تاریخی به نام جیریا وجود دارد، با مردمی دارای روحیهای شاد و لطیف همچون دستبافتههایشان و این مردم بسیار هنرمند هستند. اگر چه همچون بسیاری روستاهای دیگر تماشایی و خوش آب و هوا و دارای آب و هوایی کوهستانی و معتدل است، اما نامش به دلیل وجود دستبافتههای زیبای ساکنانش در تمام ایران معروف شده است. با اطمینان میتوان گفت به اذای هر خانواده در جیریا یک دار قالیبافی فعال وجود دارد. جیریا دارای صنعت فرشبافی منحصر به فردی است. این روستا با قدمت 3000 ساله که پیش از ظهور اسلام «گبریا» و بعد به نام «گیریا» معروف بود و پس از حمله اعراب به ایران به «جیریا» تغییر نام داد.
در واقع جیریا معرب گبریا است چنانکه در گویش محلی هم به همین نام میشناسند. دقت و مهارت فرشبافان روستای جیریا سبب شده است تا در 100 سال گذشته، محصول دستباف آنها که به نام ساروق در بازار عرضه و شناخته میشود، از انواع عالی، اصیل و پرطرفدار فرش باشد. فرش جیریا از ظرفیتهای هنری و کیفیت بالایی برخوردار است و در محافل دادوستد فرش در سطح جهان با نام تجاری (برند ساروق) شناخته شده و عرضه میگردد.
ویژگیهای فرش دستباف جیریا
طراحی نقشه، نقشبندی و رنگبندی دستبافتههای سنتی اهالی جیریا بهقدری چشمنواز و مرغوب است که میتواند هر اهل ذوق و هنری را میخکوب کند و گویی تابلویی زنده در مقابل بیننده قرار میدهد. در گذشته نه چندان دور اغلب رنگ متن قالیهای جیریا کرم و لاجوردی بود، ولی تغییراتی در نقشه رنگ، متن و طول پرزها ایجاد شده است و نقشهها به طرح سراسری گل و برگ تبدیل شده است که باغی از عشق و معنویت را به مخاطب خود هدیه میدهد.
شاخصترین ویژگی فرش جیریا
ریز بافی و داشتن پرزهای کوتاه ویژگی بارز و وجه امتیاز قالی جیریا است و این خصلت در کنار نقشههای تمام گل با رنگهای زنده موجب شده تا این هنر-صنعت حرفهای گفتنی زیادی را در اصالت هنری و کیفیت داشته باشد.
کپیبرداری هند و چین از فرش جیریا
فرش ساروق و جیریا متأسفانه در سالهای اخیر توسط برخی از تولیدکنندگان در چین و هند به ناحق و باکیفیت نازل کپی شده که از این طریق ضربه سنگینی به این هنر- صنعت وارد شده است. با ثبت سند جهانی منطقه جغرافیایی فرش ساروق و جیریا حق کپیرایت برای این دست بافتهها محفوظ میشود.
تراکم و کیفیت بافت در فرش جیریا
بیش از 1000 دار قالی در جیریا وجود دارد که مرغوبیت، کیفیت و تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگیهای مهم آن است. گره به کار رفته در این فرش فارسی نامتقارن و مورب است. بیشتر این فرشها با رجشمار 160 و حتی گاهی 200 رج نیز بافته میشوند. این تراکم بالای بافت سبب شده است که این فرشها با نام «فرش آهنین» نیز معروف شود. این سفتی و استحکام این فرشها به حدی است که موقع راه رفتن روی آنهاتفاوتشان با دیگر فرشهای دستبافت کاملاً احساس میگردد. این ویژگی عمر این فرشها را بالا میبرد؛ فرشهایی که علاوه بر استحکام، به دلیل نقشهای متنوع و زیبا و شکوهمندشان مثل مهرجو و شاهعباسی زینتبخش خانههای بسیاری شدهاند.
بافت فرش جیریا را بیشتر زنان و مردان بافنده باتجربه بر عهده دارند. بافندگانی که با رعایت اصول فنی و هنری، بافته دستشان محصول صادراتی درجه یک است. این فرش انواع مختلفی دارد و بیشتر بر اساس اندازه و نقش نامگذاری میشود. به گفته آقای نبیالله کمال آبادی از معروفترین نقشهای جیریا میتوان به لچک ترنج، مهرجو، شاهعباسی، دسته گلی، تک بته، خشتی، شکارگاه و مرغ ماهیخوار اشاره کرد، که این قالیها در کشورهای حوزه خلیجفارس، اروپا و آمریکا مشتریان خاص خود را دارند.
|
جهت بازدید از اولین بازار آنلاین فرش دستباف اینجا کلیک نمایید
|
ابعاد فرش جیریا
بزرگترین ابعاد رایج در فرش جیریا شش متری است (208 در 312 سانتیمتر مربع) و کوچکترین فرش آن در ابعاد «خرک» بافته میشود (136 در 46 سانتیمتر) که این نوع فرش را بعضی با نام «ذر چارک» یا «ذرع چارک» هم میشناسند. «ذرع و نیم» فرشی است که توسط جیریاییها در قطعات 156 در 104 سانتیمتر بافته میشود. قالی دو ذرعی نیز در اندازه 208 در 135 سانتیمتر بافته میشود و در کنار فرشهای ذرع و نیمی از محبوبترین فرشهای دستباف جیریا هستند. “پشتی” نیز علاوه بر ابعاد نام برده در جیریا بهصورت جفتی بافته میشود و محبوبیت دارد.
فرش جیریا از کیفیت و اصالت بالایی برخوردار است. تلاش چند ساله زنان و مردان این روستا نام تجاری فرش ساروق را رقم زده است، بهطوری که تجار کشورهای اروپایی و آمریکایی با برند ساروق آن را میشناسند. طراحی نقشه، نقشبندی و رنگبندی بافتههای اهالی جیریا بهقدری چشمنواز است که میتوان ساعتها بدون خستگی به هنری که حاصل دسترنج زنان و دختران این روستا است نگریست. فرش جیریا یک سرمایه ملی است که در طول زمان، سینهبهسینه از نسلی به نسل دیگر و از مادر به دختر منتقل و حفظ شده است.
آقای عباسعلی جیریایی، رئیس شرکت تعاونی فرش دستبافت روستاهای استان مرکزی و اراک، در رابطه با فرش جیریا و ساروق میگویند: فرش اعلایی که با نام تجاری ساروق به بازارهای جهانی صادر میگردد، درواقع فرش اعلای جیریا است که با برند تجاری ساروق شناخته میشود و فرشهای ساروق و دیگر مناطق اطراف آن از جمله غیاث آباد بزچلو، یساول …. به غیر از جیریا، ساروق تجاری است. با توجه به سابقه اندک قالیبافی در روستای ساروق، فرش ساروق و طرحهای آن نهتنها در روستاهای ساروق و استان مرکزی، که در استانهای همجوار آن نیز نامی شناخته شده است. امروزه نیز باوجود فراز و فرودهایی که فرش ساروق و قالیبافی منطقه اراک داشته، تداوم تولید و حفظ ویژگیهای فرش ساروق بهویژه از لحاظ طرح و رنگ و رنگآمیزی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
سخن پایانی
بافندگان چیرهدست جیریا، یکی از زیباترین، مرغوبترین و اصیلترین فرشهای ایرانی را میبافند. فرشی که علیرغم شهرت و اعتبار در بازارهای خارجی، در داخل کشور آنچنانکه شایسته است، معرفی نگردیده است. شما میتوانید نمونه فرشهای زیبای استان مرکزی شامل فراهان، اراک، ساروق و جیریا را به همراه تنوع بینظیری از سایر فرشهای اصیل ایرانی، در فروشگاه فرش آنلاین «فرش بوم» بهعنوان مرجع معتبر فروش فرش دستباف مشاهده کنید. مشاوران آنلاین این فروشگاه با دقت و حوصله شما را راهنمایی میکنند تا بر اساس سلیقه و بودجه خود، بهترین خرید را داشته باشید.
